Вымярэньне
Вымярэньне — апэрацыя для вызначэньня дачыненьня адной (вымяранай) велічыні да іншай аднароднай велічыні, якая бярэцца за адзінку. Атрыманае значэньне будзе лічбавым значэньнем вымяранай велічыні. Вымярэньне фізычнай велічыні дасьведчаным шляхам праводзіцца з дапамогай розных сродкаў вымярэньняў. Вымярэньне фізычнай велічыні ўключае ў сябе некалькі этапаў:
- уласна параўнаньне з эталёнам;
- пераўтварэньне ў форму, зручную для выкарыстаньня, то бок выкарыстаньне розных спосабаў індыкацыі.
У тых выпадках, калі немагчыма выканаць вымярэньне, бо не выдзелена велічыня як фізычная, ці не вызначана адзінка вымярэньняў гэтай велічыні, практыкуецца ацэньваньне такіх велічынь па умоўным шкалах, як то шкала Рыхтэра для вымярэньня інтэнсіўнасьці землятрусаў, шкала Мооса для ацэнцы цьвёрдасьці мінэралаў. Навука, прадметам вывучэньня якой зьяўляюцца ўсе аспэкты вымярэньняў, завецца мэтралёгіяй.
Вымярэньне зьяўляецца адным з галоўных пытаньняў у гандлі, навуцы, тэхніцы і колькасных дасьледаваньнях у шматлікіх галінах. Гістарычна склаліся, што многія сыстэмы вымярэньня існавалі для розных абласьцей чалавечай дзейнасьці, каб палегчыць параўнаньне аб’ектаў ці зьяваў паміж сабой. Часта яны былі дасягнуты мясцовымі пагадненьнямі паміж гандлёвымі партнэрамі або супрацоўнікамі. З XVIII стагодзьдзя разьвіцьцё ішло ў напрамку ўніфікацыі і шырока прызнаных стандартаў, у выніку чаго паўстала сучасная міжнародная сыстэма адзінак (СІ). Гэтая сыстэма памяншае ўсе фізычныя вымярэньня з дапамогай вызначэньня матэматычнай камбінацыі сямі базавых блёкаў, зь якіх можна атрымаць усе астатнія адзінкі.
Стандартызацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У фізыцы і тэхніцы адзінкі вымярэньня выкарыстоўваюцца для стандартызаванага прадстаўленьня вынікаў вымярэньняў. Лікавае значэньне фізычнай велічыні ёсьць адносінамі вымеранага значэньня да некаторага стандартнага значэньня, якое і зьяўляецца адзінкай вымярэньня.
Для вымярэньняў звычайна выкарыстоўваюць міжнародную сыстэму адзінак (СІ) у якасьці асновы для параўнаньня. Сыстэма вызначае сем асноўных адзінак: кіляграм, мэтар, кандэла, сэкунда, ампэр, кельвін і моль. Шэсьць з гэтых блёкаў вызначаны без спасылкі на канкрэтны фізычны аб’ект, які служыць у якасьці стандарту, у той час як кіляграм па-ранейшаму ўвасоблены ў артэфакт, які знаходзіцца ў штаб-кватэры Міжнароднага бюро мераў і вагаў ў горадзе Сэўр бліз Парыжу. Безартыфактавыя адзінкі базуюцца на дакладным значэньні, зьвязаным з фізычнай канстантай або іншымі нязьменнымі зьявамі ў прыродзе, у адрозьненьне ад стандартных артэфактаў, якія схільныя да разбурэньня зь цягам часу. Такім чынам адзінка вымярэньня можа быць зьмененая толькі за кошт павышэньня дакладнасці вызначэньня велічыні канстанты, зь якой яна зьвязана.