Харэй

Харэй (па-старажытнагрэцку: χορεῖος — «танец») ці трахей (па-старажытнагрэцку: τροχός — «кола») — 1) трохдольная антычная стапа з двух складоў — доўгага і кароткага, 2) двухскладовая стапа зь першым націскным складам, якая ляжыць у аснове аднаго зь пяці (харэічнага) мэтраў сыляба-танічнае сыстэмы вершаскладаньня. Значэньне абодвух варыянтаў старажытнагрэцкай назвы гэтае стапы падкрэсьлівае яе колавы рытм. Cамы пашыраны ў сучаснай паэзіі пасьля ямбу від стапы.

Прыклад харэя

Чатырохстопны:

Гэй, на|перад|, покі| сэрца|
Б'ецца|, рвецца| на пра|стор...

(Янка Купала)

Выкарыстаньне ў беларускай паэзіі

У пісьмовай беларускай паэзіі зьявіўся з зараджэньнем і разьвіцьцём сыляба—тонікі. Харэй вызначае памер вершаў «Гора», «Сватаная» Ф. Багушэвіча, «Не я пяю — народ Божы» Я. Лучыны, «Восень» Цёткі. Харэям напісаныя паэмы Я. Купалы «Нікому», «Калека», «За што?», «Бандароўна», вершы «Гоніш мяне, панічок...», «Да песень», «На старую ноту», «Пара», «Паязджане», «Лён», «Генацвале», «Беларускім партызанам» і інш. Асабліва часта сустракаюцца чатырохстопны («Сымон-музыка» Я. Коласа) і пяцістопны харэй («Дождж у полі і холад… Імгла» М. Багдановіча. Менш распаўсюджаныя двухстопны («Зімовыя малюнкі» П. Броўкі), трохстопны («За што?» Я. Купалы, «Гэта цяжка, таварыш» Г. Бураўкіна) і шасьцістопны («З Крымскага» М. Багдановіча) памеры харэю.

Літаратура

• А. Майсейчык Артыкул «Харэй» // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5 т. / Рэдкал.: І.П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Менск: БелСЭ, 1987. — Т. 5. — С. 440. — 703 с. — 9500 ас.
• В. Рагойша Артыкул «Харэй» // Янка Купала: Энцыкл. даведнік / Рэдкал.: І.П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Менск: БелСЭ, 1986. — С. 634. — 727 с. — 8000 ас.
• В. Рагойша Беларускае вершаванне: вучэб.-метадычны дапаможнік. — Менск: БДУ, 2011.
• В. Рагойша, М. Менька, Т. Марозава Ч. 2 : Паэтыка. Тэорыя літаратурнага працэсу. // Уводзіны ў літаратуразнаўства : вучэб. дапам. : у 2 ч. / пад рэд. праф. В. П. Рагойшы. — Менск: БДУ, 2012. — ISBN 978–985-518