Абстракцыя

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Абстракцыя (па-лацінску: abstractio, ад прыстаўкі abs- «ад-» і дзеяслова trachere — «цягнуць») — гэта:

  • Акт думкі, пры якім агульныя альбо падобныя ў тым ці іншым стаўленьні прыкметы шматлікіх ўяўленьняў адлучаюцца ад іх і належаць асоба, са значэньнем лягічных і граматычных дзейнікаў.
  • Тое, што й абстрагаваньне. Сіла абстракцыі[1].
    «Маркс зводзіць тое агульнае, што заключаецца ў рэчах і адносінах, да яго найбольш абагуленага лягічнага выразу. Яго абстракцыя, значыцца, толькі адлюстроўвае ў форме мысьлі той зьмест, які ўжо заключаецца ў рэчах.».

    — Энґельс

  • Адцягненае паняцьце, тэарэтычнае абагульненьне. Аперыраваць абстракцыямі. Навуковая абстракцыя. Камуністычны ідэал не зьяўляецца абстракцыяй. (лац. abstractio — аддаленьне, адцягненьне.)[1].

Такія ўяўныя прадукты падвяргаюцца далейшым працэсам адцягненьня — і ў выніку атрымліваюцца адцягненыя (абстрактныя) уяўленьні й паняцьці рознай ступені. Так, напрыклад, агульны шматлікім сінім прадметам прыкмета ўтворыць адцягненае ўяўленьне сіні, ад якога, у злучэньні з падобнымі ж адцягненымі ўяўленьнямі жаўцізны, чырвані й г. д., адцягваецца ўжо на новай прыступцы агульнасьці ўяўленьне колеру, а ад яго, у злучэньні з уяўленьнямі абрысу, памеру й т. п., новае, больш агульнае ўяўленьне глядзельнай уласьцівасьці, далей, праз супастаўленьне са слыхавым, датыкальным і г. д. — паняцьце пачуцьцёвай уласьцівасьці, якое, быўшы супастаўлена з іншага роду ўласьцівасьцямі дае паняцьце якасьці наогул, а ад яго, у супастаўленьні з паняцьцем колькасьці, атрымліваецца адцягненае паняцьце быцьця. Хоць усё мысьлемае намі можа быць прадстаўлена адцягнена альбо ў форме агульнага паняцьця, але далёка ня ўсё, па паходжаньню й свайму значэньню, можа быць зьведзена цалкам да адцягненьня. Незводнымі да яго варта прызнаць, па-першае, катэгорыі розуму, якія складаюць яго ўласную прыроду, а не прадукты яго дзейнасьці, па-другое, ідэі нармальнага характару, не адцягненыя ад таго, што дадзена ў рэчаіснасьці, а якія выказваюць тое, што павінна быць, што патрабуецца ці мяркуецца нашым духам.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • В. С. Соловьёв. Отвлечение (абстракция). Статья в Энциклопедии Брокгауза и Ефрона.