Валдас Адамкус

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Валдас Адамкус
прэзыдэнт Летувы
12 ліпеня 2004 — 12 ліпеня 2009
Прэм’ер-міністар: Зыгмантас Бальчыціс (2006)
Гедымінас Кіркілас (2006-2008)
Андрус Кубілюс (2008—2009)
Папярэднік: Артурас Паўлаўскас (в.а.)
Наступнік: Даля Грыбаўскайце
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся: 3 лістапада 1926(1926-11-03)[1][2][3] (97 гадоў)
Партыя:
Сужэнец: Альма Адамкене[d][4]
Бацька: Ігнас Адамкявічус[d][4]
Адукацыя:
Узнагароды:
Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені
Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені
Ордэн Белага арла
Ордэн Белага арла
Крыж pro Merito Melitensi
Крыж pro Merito Melitensi
Ордэн падвойнага Белага крыжа I ступені
Ордэн падвойнага Белага крыжа I ступені
Кавалер ордэна Лазьні
Ордэн За выбітныя заслугі (Узбэкістан)
Ордэн За выбітныя заслугі (Узбэкістан)
Ордэн «За заслугі» I ступені
Ордэн «За заслугі» I ступені
Валдас Адамкус

Ва́лдас Ада́мкус (па-летувіску: Valdas Adamkus; 3 лістапада 1926, Коўна) — летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы з 26 лютага 1998 да 25 лютага 2003 і з 12 ліпеня 2004 да 12 ліпеня 2009. Нарадзіўся 3 лістапада 2016 году ў Коўне. Падчас Другой сусьветнай вайны ўдзельнічаў у руху супраціву. Падчас Нацысцкай акупацыі выдаваў падпольную газэту. Пасьля вяртаньня Саветаў працягнуў барацьбу супраць іх. У ліпені 1944 году з бацькамі зьехаў у Нямеччыну, дзе наведваў лекцыі на факультэце прыродазнаўчых навук Мюнхэнскага ўнівэрсытэту Людвіга-Максыміліяна. У 1948 годзе заваяваў два залатыя і два срэбныя мэдалі на Алімпійскіх гульнях сярод падняволеных нацыяў. У 1949 годзе разам зь сям’ёй эміграваў у ЗША. Пасяліўся ў летувіскай абшчыне ў Чыкага і спачатку працаваў рабочым на аўтазаводзе. У 1951 годзе ажаніўся з Альмай Нутаўрайтэ (Alma Nutautaitė). У 1960 годзе скончыў Ілінойскі інстытут тэхналёгій па спэцыяльнасьці будаўніцтва. У 1950-я — 1960-я быў актыўным дзеячам эмігранцкай палітыкі. Ад 1958 да 1965 году быў намесьнікам старшыні летувіскай эмігранцкай арганізацыі Santara-Šviesa. У 1967 годзе абраны старшынём гэтай арганізацыі. Падчас свайго жыцьця ў ЗША быў актывістам акцый пратэсту супраць акупацыі Летувы, ініцыяваў збор подпісаў пад шэрагам пэтыцый. У 1970 годзе пачаў працаваць у Фэдэральнай Агенцыі ЗША па абароне навакольнага асяродзьдзя (анг. Environment Protection Agency), якая тады адчынілася. Спачатку ўзначальваў цэнтар дасьледаваньня навакольнага асяродзьдзя. У 1971 г. абраны намесьнікам старшыні па Сярэднім Захадзе ЗША, праз 10 гадоў стаў старшынём па гэтым рэгіёне. Сярод ягоных дасягненьняў падчас гэтай працы было паляпшэньне якасьці вады ў Вялікіх азёрах. Таксама дапамагаў у вырашэньні праблем навакольнага асяродзьдзя ва Ўсходняй Эўропе, рабіў кансультатыўныя і іншыя паслугі. На момант свайго звальненьня з Агенцыі па абароне навакольнага асяродзьдзя ў 1997 годзе працаваў там даўжэй за ўсіх кіраўнікоў.

У 1997 годзе аб’явіў пра свой намер вярнуцца ў Летуву, атрымаць летувіскае грамадзянства і балятавацца ў прэзыдэнты. Ня ўсе летувісы прынялі гэтую заяву прыязна. Іншыя ўспрынялі яго як сына летувіскай зямлі, які вяртаўся дадому. Ён атрымаў паразу ў першым туры выбараў прэзыдэнта Летувы, які адбыўся напрыканцы 1997 году. Але ў другім туры, які адбыўся 4 студзеня 1998 году, ён перамог зь перавагай менш за 1 адсотак. Заступіў на пасаду 26 лютага 1998 году. Ён выступаў за далучэньне Летувы да НАТО і Эўразьвязу, але адначасова працаваў над зьмягчэньнем напружанасьці з Расеяй і ўсталяваньня сяброўскіх стасункаў з астатнімі суседзямі Летувы. Ён сутыкнуўся з далейшымі складанасьцямі пост-савецкай эканомікі, але здолеў павялічыць эканамічны рост і паменшыць беспрацоўе. У 2003 годзе Адамкус ня быў пераабраны, атрымаўшы паразу ад Раландаса Паксаса. Стаў амбасадарам добрай волі ЮНЭСКА. На пазачарговых выбарах у 2004 годзе пасьля імпічмэнту Паксаса быў пераабраны прэзыдэнтам Летувы.

Узнагароды[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. Вялікі Крыж Ордэна Ісьляндзкага Сокала, 1998
  2. Вялікі Крыж Ордэна Сьвятога Олафа, Нарвэгія, 1998
  3. Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені, Украіна, 1998
  4. Ордэн Крыжа зямлі Марыі, Эстонія, 1999
  5. Кавалер Вялікага крыжа Грэцкага ордэна збавіцеля, 1999
  6. Рыцар ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай», 1999
  7. Ордэн Белага арла, Польшча, 1999
  8. Кавалер pro Merito Melitensi, Мальта, 1999
  9. Кавалер ордэна Заслугаў, Вугоршчына, 1999
  10. Вялікі Крыж Ордэна Сяброўства, Казахстан, 2000
  11. Кавалер ордэна Трох Зорак, Латвія, 2001
  12. Кавалер Вялікага Крыжа Ордэна Ганаровага легіёну, Францыя, 2001
  13. Кавалер ордэна Зоркі Румыніі, 2001
  14. Ордэн Сьв. Мясропа Маштоца, Армэнія, 2002
  15. Вялікі Крыж Ордэна Белай Ружы з Зоркай, Фінляндыя, 2002
  16. Ордэн «За Асаблівыя заслугі», Узбэкістан, 2002
  17. Кавалер ордэна Вітаўта Вялікага, Летува, 2003
  18. Ордэн Белай Зоркі з ланцугом, Эстонія, 2004
  19. Кавалер Ордэна Ізабэлы Каталічкі з ланцугом, Каралеўства Гішпанія, 2005
  20. Вялікі Крыж Асаблівай ступені Ордэну «За заслугі», Нямеччына, 2005
  21. Ордэн падвойнага Белага крыжа I ступені, Славаччына, 2005
  22. Вялікі Крыж Ордэна Леапольда I, Каралеўства Бэльгія, 2006
  23. Вялікі Крыж з Ланцугом Ордэна Заслугаў Рэспублікі Вугоршчына, 2006
  24. Ордэн Бані, Вялікабрытанія, 2006
  25. Ордэн «За заслугі» I ступені, Украіна, 2006
  26. Ордэн «Маці Тэрэза», Альбанія, 2007
  27. Вялікая стужка Найвышэйшага Ордэна Хрызантэмы, Японія, 2007
  28. Вялікі Ланцуг Ордэна Інфанта Дона Энрыке, Партугалія, 2007
  29. Ордэн Перамогі імя Сьв. Георгія, Грузія, 2007
  30. Вялікі Крыж Ордэна Нідэрляндзкага ільва, 2008
  31. Ланцуг Ордэна Заслугаў, Рэспубліка Чылі, 2008
  32. Вялікая Зорка Ганаровага знаку «За заслугі перад Аўстрыйскай Рэспублікай», 2009
  33. Ордэн «Стара планіна», Рэспубліка Баўгарыя, 2009
  34. Вялікі Крыж Ордэна адраджэньня Польшчы, Рэспубліка Польшча, 2009
  35. Ордэн Свабоды, Украіна, 2009

Званьні ганаровага доктара[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. Віленскі ўнівэрсытэт, 1989
  2. Indiana St. Joseph's College, ЗША, 1991
  3. Northwestern University, ЗША, 1994
  4. Kauno technologijos universitetas, 1998
  5. The Catholic University of America, ЗША, 1998
  6. Aleksandro Stulginskio universitetas, 1999
  7. Ілінойскі інстытут тэхналёгій, ЗША, 1999
  8. Инновациялық Еуразия университеті, Казахстан, 2000
  9. DePaul University, ЗША, 2001
  10. Mykolo Romerio universitetas, 2001
  11. Vytauto Didžiojo universitetas, 2002
  12. Lietuvos sporto universitetas, 2004
  13. Ерэванскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Армэнія, 2006
  14. Бакінскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Азэрбайджан, 2006
  15. University of Notre Dame, ЗША, 2007
  16. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Польшча, 2007
  17. Талінскі ўнівэрсытэт, Эстонія, 2008
  18. Унівэрсытэт Чылі, 2008
  19. Доктар honoris causa Люблінскага Каталіцкага Ўнівэрсытэту Яна Паўла II, Польшча, 2009

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Valdas Adamkus // Encyclopædia Britannica (анг.)
  2. ^ а б Valdas Adamkus // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  3. ^ а б Valdas Adamkus // Munzinger Personen (ням.)
  4. ^ а б в г д е Who's who (брыт. анг.)(untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Валдас Адамкуссховішча мультымэдыйных матэрыялаў