ГАЗ-13

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
ГАЗ-13 «Чайка»
Агульныя зьвесткі
ВытворцаГАЗ, Ніжні Ноўгарад, СССР
Гады вытворчасьці 1959—1981
Зьнешні выгляд
Кляса вялікай ІІ групы
Прывад
Габарыты
Колавая база 3250 мм
Даўжыня 5600 мм
Шырыня 2000 мм
Вышыня 1620 мм
Клірэнс 180 мм
Маса уласная — 2100 кг
поўная — 2660 кг
Максымальная хуткасьць
Гісторыя
Дызайнэр Леў Ерамееў
Папярэднік ГАЗ-М-12 «ЗіМ»
Наступнік ГАЗ-14 «Чайка»

ГАЗ-13 «Чайка» — савецкі рэпрэзэнтатыўны (прадстаўніцкі) легкавы аўтамабіль вялікай клясы, які выпускаўся малой сэрыяй на Горкаўскім аўтамабільным заводзе з 1959 па 1981 год. Усяго было выраблена 3189 аўтамабіляў гэтай мадэлі.

Гісторыя стварэньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзесяцігодзьдзе з 1950 па 1960 год было ў сусьветным аўтамабільным дызайне пэрыядам бесьперапынных спробаў, экспэрымэнтаў і пошукаў новых стылістычных рашэньняў, формаў, матэрыялаў і тэхналёгіяў. Таму аўтамабілі, сэрыйная вытворчасьць якіх пачалася ў гэтыя гады, вонкава састарваліся вельмі хутка. Менавіта гэта адбылося з савецкім аўтамабілем вялікай клясы ГАЗ-М-12 ЗІМ (1949—1960), стваральнікі якога ў тым, што датычылася дызайну, арыентаваліся на асабліва схільныя да хуткіх зьменаў тэндэнцыі амэрыканскага «стайлінгу». Ужо пасьля некалькіх гадоў сэрыйнага выпуску, да сярэдзіны дзесяцігодзьдзя, строгі і кансэрватыўны ЗІМ выглядаў далёка ня лепш за сваіх замежных аднаклясьнікаў, а пасьля таго, як у 1955 мадэльным годзе ў выніку зьмены пакаленьняў на канвэерах усіх вядучых вытворцаў аўтамабіляў у ЗША амэрыканскі дызайн рэзка, скачкападобна сышоў наперад — стаў глядзецца адкрыта архаічна. Хутка састарваліся і закладзеныя ў яго ў свой час тэхнічныя рашэньні. Таму ў тыя гады на фоне ідучага поўным ходам працэсу абнаўленьня мадэльных шэрагаў на самым Газе і на астатніх савецкіх «легкавых» аўтазаводах — «Масквічу», Зіле — устала пытаньне пра замену Зіма іншым, больш сучасным вонкава і тэхнічна дасканалым аўтамабілем.

Пачалося ўсё з прац па мадэрнізацыі Зіма. У 1955 годзе на ГАЗ-е быў створаны дасьведчаны ўзор на яго базе — ГАЗ-12В (таксама ён вядомы пад пазначэньнем ЗІМ-12В). Ён ужо насіў назву «Чайка» і меў на рашотцы радыятару дэкаратыўную дэталь у выглядзе характэрнага профіля крыла гэтай птушкі. Вядома прынамсі два асобніка гэтага аўтамабілю, якія адрозьніваюцца дэталямі. Вонкавыя зьмены былі галоўным чынам касьметычнага характару — больш вытанчаныя абадкі фар, афарбаваныя знадворку пад колер кузаву, больш абагульненая клецістая рашотка радыятару, суцэльнае лэбавае шкло, іншыя каўпакі і молдінгі на бакавіне, зьмененае афармленьне задку і гэтак далей. Разам з гэтым, паводле дадзеных з прэсы тых гадоў, плянавалася павялічыць магутнасьць рухавіка, палепшыць тармазныя ўласьцівасьці аўтамабіля і ўкараніць аўтаматычную трансьмісію ад «Волгі»[1].

Аднак час ішоў, і неўзабаве стала ясна, што стыль аўтамабіля састарэлы безнадзейна, вонкавая мадэрнізацыя істотна асучасьніць яго ўжо ня зможа. Таму працу над новым аўтамабілем пачалі «з чыстага ліста». Над стварэньнем «Чайкі» працаваў вялікі творчы калектыў канструктараў, інжынэраў, дызайнэраў і выпрабавальнікаў заводу: В. С. Салаўёў, Н. А. Юшманаў, Г. А. Панамароў, В. В. Гнетнеў, П. Э. Сыркін, О. І. Пелюшэнка, М. Макеяў, Б. Грэкаў, а таксама Л. Д. Кальмансон, Б. С. Пасьпелаў, Б. Б. Лебедзяў, Л. Э. Дуартэ й іншыя. Зыходна праект распрацоўваўся пад двума дэвізамі — «Чайка» і «Страла», у выніку быў абраны першы[1].

Трэба адзначыць, што ў тыя ж гады на маскоўскім Заводзе імя Ліхачова распрацоўвалі і рыхтавалі да вытворчасьці новы аўтамабіль вышэйшай клясы — ЗІЛ-111. Першыя ўзоры, якія насілі імя «Масква» (дызайнэр — Валянцін Парасткаў, галоўны канструктар — А. Н. Астроўцаў), былі пабудаваныя ў сярэдзіне пяцідзясятых гадоў і нават на той момант мелі кансэрватыўнае і досыць невыразнае аблічча, галоўным чынам які зводзіўся да кампіляцыі элемэнтаў дызайну розных састарэлых амэрыканскіх аўтамабіляў сярэдняй і вышэйшай клясы першай паловы 1950-х гадоў, пераважна такіх марак, як «Cadillac», «Packard», «Buick». Разумеючы гэта, кіраўніцтва заводу абвясьціла адкрыты конкурс (у СССР тых гадоў гэта было магчыма), перамогу ў якім атрымаў «іншы» ў адносінах да заводу дызайнэр Леў Ерамеяў з Газу, раней працавалы над Зімам, а ў той жа самы час — над «Волгай» ГАЗ-М-21 і праектам будучай «Чайкі». Ім быў прапанаваны праект візуальна сучаснага, арыгінальнага і дынамічнага аўтамабілю, створаны пад відавочным уплывам найновых мадэляў амэрыканскай фірмы Packard, якія ў тыя гады як разоў вывучаліся ў НАМІ (кабрыялет Packard Caribbean і сэдан Packard Patrician, абодва 1956 мадэльнага году[2]) нароўні зь іншымі ўзорамі амэрыканскай аўтамабільнай прамысловасьці.

Нельга напэўна сказаць, ці былі Ерамеявым скарыстаныя ў працы над праектам Зіла якія-небудзь напрацоўкі па будучай «Чайцы», ужо якія былі на той момант, ці наадварот — яе дызайн ствараўся пад уплывам аблічча аўтамабіля больш высокай клясы. Так ці інакш, стылістычныя тэмы абодвух аўтамабіляў у іх фінальных варыянтах відавочна перагукваліся. Зрэшты, аблічча «Чайкі» склалася далёка не адразу. Напрыклад, на некаторых з захаваных пошукавых эскізаў у яе няма характэрных брылёў над фарамі, як у «Волгі». На адной з захаваных фатаграфій, намаляваны раньні маштабны макет, які мае перадок амаль у дакладнасьці як на сэрыйным ЗІЛ-111, але больш скругленую і «мяккую» плястыку кузава ў цэлым.

Прыкладна ў 1956 годзе з удзелам канструктара кузава Л. Э. Дуартэ й скульптара Б. Б. Лебедзева было пабудавана прынамсі два (мяркуючы па захаваных фатаграфіях; магчыма, іх было і больш) поўнапамерных макета, якія мелі афармленьне, усё яшчэ вельмі радыкальна якое адрозьнівалася ад сэрыйных аўтамабіляў, што рушылі.

Для новага аўтамабіля быў спраектаваны цалкам новы рухавік, V8 замест стаялай на Зіме раднай «шасьцёркі». Ён меў досыць прагрэсіўную па мерках тых гадоў канструкцыю, у прыватнасьці — і блёк цыліндраў, і галоўкі, і ўпускны калектар, і поршні былі выкананыя з алюмініевага сплава — найрэдкае па тых часах тэхнічнае рашэньне (у Амэрыцы першыя алюмініевыя рухавікі зьявіліся напачатку шасьцідзясятых гадоў, але адмысловага распаўсюду ў той час так і не атрымалі). Пасьля дэфарсаваны варыянт гэтага ж рухавіку пад пазначэньнем ЗМЗ-41 усталёўваўся на БРДМ-2, а створаныя на яго базе вэрсіі з паменшаным працоўным аб’ёмам дагэтуль выкарыстоўваюцца на грузавіках ГАЗ (ЗМЗ-53, −511, −523) і аўтобусах ПАЗ (ЗМЗ-523). Зь ім была спарана цалкам аўтаматычная гідрамэханічная каробка перадач, роднасная той, што была створана ў той жа самы час у вытворчасьць «Волгі» ГАЗ-21, якая істотна палягчала кіраваньне аўтамабілем у параўнаньні з папярэдняй мадэльлю. Апроч зьмененых каэфіцыенту трансфармацыі гідратарнсфарматару і перадаткавых лікаў плянэтарнай часткі, каробка перадач «Чайкі» адрозьнівалася і мэханізмам кіраваньня: выбар дыяпазону працы трансьмісіі ажыцьцяўляўся кнопкавым селектарам(недаступная спасылка), разьмешчаным зьлева на панэлі прыбораў. Ён меў чатыры кнопкі: Н — нэўтраль; Д — рух; Т — ціхі ход (толькі першая перадача, аналяг рэжыму L у сучасных АКПП); ЗХ — задні ход.

Таксама, у адрозьненьне ад мелага апорны кузаў Зіма, канструктары «Чайкі» пайшлі на выкарыстаньне асобнай рамы, хоць і палегчанай у параўнаньні з традыцыйнай — Х-вобразнай формы, вельмі арыгінальнай для таго часу канструкцыі (у ЗША пасьля падобную раму атрымаюць мадэлі General Motors, прычым гэта адбудзецца толькі напачатку 60-х гадоў). Кузаў мацаваўся да яе ў 16 кропках празь вібраізалюючыя гумовыя пракладкі. Новая машына была буйней і цяжэй за ЗІМ, і выкарыстаньне апорнага кузаву было ў дадзеным выпадку нерацыянальна. Акрамя таго, практыка працяглай эксплюатацыі ГАЗ-12 ЗІМ паказвала наяўнасьць вызначаных праблемаў менавіта з калянасьцю яго апорнага кузаву.

Упершыню ў прадукцыі Газу былі скарыстаны чатырохкамэрны карбюратар, гідраўзмацняльнік рулявога кіраваньня, вакуўмны ўзмацняльнік тармазоў, электрашклапад’ёмнікі, радыёпрымач з аўтапошукам і антэнай з электрапрывадам.

Што да дызайну «Чайкі», то, насуперак часта сустракаемым сьцьвярджэньням, ён не нёс прамога падабенства з пэўнай замежнай мадэльлю аўтамабіля (у тым ліку — з мадэлямі Packard і інш.), і ня толькі за кошт зусім іншых прапорцый яе доўгавобразнага кузаву з трыма шэрагамі бакавых вокнаў, але і дзякуючы цалкам арыгінальным знаходкам дызайнэра ў плястыцы і афармленьні. Калі і казаць пра стылістычныя падабенствы зь іншымі аўтамабілямі, то падобныя брылі над фарамі выкарыстоўвалі ня толькі аўтамабілі Packard 1955 і 1956 мадэльных гадоў, але і, у вызначаныя гады, Lincoln (1956), Mercury (1955—1956), Plymouth (1955—1956) і іншыя маркі, прычым у якасьці зыходнага правобразу гэтага стылю відавочна выступіў канцэпт-кар Ford X-100, прадстаўлены яшчэ ў 1953 годзе. Афармленьне хваставой часткі «Чайкі» з V-вобразнымі ў профіль ліхтарамі, якія маюць гарызантальныя сэкцыі паваротнікаў, выразна нагадвала тагачасны карпаратыўны стыль канцэрну General Motors, ужываны ў пэрыяд зь сярэдзіны пяцідзясятых да пачатку шасьцідзясятых гадоў на аўтамабілях такіх марак, як Chevrolet (1956—1957), Pontiac (1957), Buick (1955—1958), Holden (1960—1962), але ніяк не стылізаваныя пад аркі гатычнага сабора заднія ліхтары «Пакардаў». Большасьць жа элемэнтаў дызайну былі проста характэрны для «дэтройтцкага барока» тых гадоў у цэлым (некаторыя прыклады такога падабенства прыведзеныя ў галерэі выяваў ніжэй).

У выніку са скарыстаных у «Чайцы» стылістычных рашэньняў, якія нагадваюць — і то аддалена — характэрныя непасрэдна для прадукцыі фірмы Packard, можна назваць, мабыць, толькі панэль прыбораў, з характэрнымі залацістым аздабленьнем і пальчаткавай скрыняй па цэнтры, а таксама пярэднія сыгналы заваротку і бампер зь ня меней характэрнымі ікламі — «кулямі». У астатнім аўтамабіль хоць і быў створаны зь відавочнай арыентацыяй на павевы амэрыканскага стылю, як і ўся прадукцыя Газу тых гадоў (а таксама — значная частка эўрапейскіх аўтамабіляў вышэйшай клясы, уключаючы такія маркі, як Facel-Vega, Borgward і, збольшага, Mercedes-Benz), але ўсё ж ня быў ні «стылістычнай копіяй», ні «творчым разьвіцьцём» замежнай мадэлі, ня кажучы ўжо пра тое, што тэхнічна «Чайка» была цалкам арыгінальнай і досыць перадавой для свайго часу (палегчаная Х-вобразная рама, цалкам алюмініевы рухавік, 3-ступеністая гідрамэханічная трансьмісія з гідратрансфарматарам, і гэтак далей) савецкай распрацоўкай.

Выразна відаць і імкненьне дызайнэраў Газу «ўпісаць» дызайн «Чайкі» ў лінейку аўтамабіляў ГАЗ, пра што сьведчаць выштампоўка над задняй колавай аркай, як у «Волгі», і ня меней характэрны ўзор выштамповак на капоце, запазычаны ў Зіма. Пасьля ўжо «Волга» ГАЗ-21 атрымала падчас мадэрнізацыі элемэнты афармленьня, якія нагадваюць «Чайку», напрыклад «двухпавярховыя» бампэры (з 1962 году).

У 1957 годзе ўжо было выраблена два хадавых дасьведчаных узору; яны адрозьніваліся ад будучых сэрыйных «Чаек» ня толькі вонкава — молдынгамі вакол арак колаў, рамкай лэбавага шкла, заднімі ліхтарамі, пярэднімі падфарнікамі, каўпакамі колаў, — але і працоўным аб’ёмам рухавіка — 4,9 літра, супраць 5,5 л. у сэрыйных. Прыкладна тады ж яны былі прадстаўленыя на зачыненай выставе ў НАМІ. З гэтых двух прататыпаў быў абраны ўзор, па якім пачалася зборка дасьведчанай сэрыі аўтамабіляў для дзяржаўных прыёмачных выпрабаваньняў. Мяркуючы па захаваных фатаграфіях і дакумэнтам, можна сказаць, што было выраблена ня менш за 9 асобнікаў, якія адрозьніваліся афарбоўкай, прычым ва ўсіх іх яна была камбінаванай двухколернай. Ад сэрыйных машын яны адрозьніваліся ўжо малаважна — напрыклад, накапотным упрыгожваньнем у выглядзе чайкі і вызалачанай рашоткай радыятару.

Аўтамабілі дасьледчай сэрыі былі адпраўлены ў выпрабавальны прабег працягласьцю каля 21 000 км. У студзені 1958 году экспэрымэнтальны ўзор з нумарам «Э-2», мелы бірузова-малочную афарбоўку, быў адпраўлены на выставу Expo '58 у Брусэлі, Бэльгія, дзе экспанаваўся з красавіка па кастрычнік таго ж гады.

Афіцыйнай датай пачатку выпуску ГАЗ-13 «Чайка» было 16 студзеня 1959 году, але насамрэч першыя аўтамабілі зьбіраліся на стапелях яшчэ ўвосень 1958. Першыя выпушчаныя аўтамабілі мелі шэраг малаважных адрозьненьняў ад наступных, накшталт іншага разьмяшчэньня надпісу «Чайка» ззаду.

У наступныя некалькі гадоў «Чайкі» шматкроць экспанаваліся на аўтамабільных і прамысловых выставах за мяжой, у тым ліку ў гарадах Брно, Будапэшт, Жэнэва, Нью-Ёрк, Ляйпцыг і Мэхіка. У Нью-Ёрку на савецкай выставе 1959 году (зваротнай на амэрыканскую выставу ў СССР таго ж году) была прадстаўлена аднакаляровая «Чайка» (хутчэй за ўсё — чорнага колеру), але з характэрным для двухколерных машын салёнам (з пунсовай тканкавай абіўкай, якая мела «шахматны» ўзор). На працягу некалькіх гадоў двухколерная бардова-бэжавая «Чайка» экспанавалася на ВДНГ у павільёне «Машынабудаваньне».

Храналёгія выпуску[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1961 годзе ў дадатак да базавага сэдану быў распрацаваны і варыянт з кузавам «кабрыялет» (у іншых крыніцах — «фаэтон»), атрымалы пазначэньне ГАЗ-13Б. У яго меўся складаны тэнт з электрагідраўлічым прывадам, рамкі шклоў дзьвярэй адсутнічалі — замест іх на саміх бакавых шклах былі лёгкія мэталічныя акантоўкі, якія прыбіраліся разам зь імі. У складзеным стане тэнт укладваўся ў нішы па баках ад задняй сядушкі, таму на ім зьмяшчалася толькі два чалавека, а агульны лік пасадкавых месцаў зьменшылася да шасьці.

Акрамя таго, з таго ж году ў вытворчай праграме значыўся і варыянт з кузавам «лімузін», які меў перагародку ў салёне — ГАЗ-13А.

Выпушчана такіх аўтамабіляў было трохі — а ў наш час вядома толькі каля 10 захаваных кабрыялетаў і ўсяго адзін лімузін.

Выпуск аўтамабіля да гэтага часу дасягнуў 150 штук у год, і пасьля заставаўся прыкладна на гэтым жа ўзроўні.

У 1962 годзе базавая мадыфікацыя ГАЗ-13 атрымала малаважнае тэхнічнае і вонкавае абнаўленьне, у прыватнасьці зьявіўся карбюратар К-114 (замест К-113), новы прымач з дадатковым рэгулятарам гучнасьці ў левым падлакотніку задняй канапы, новыя колы зь іншымі каўпакамі. Салёны аўтамабіляў зараз сталі абіваць сукном парадных афіцэрскіх шынялёў шэрага колеру.

Напачатку 1970-х гадоў «Чайка» атрымала бакавое люстэрка задняга выгляду на левых дзьвярах.

У канцы 1970-х гадоў, паралельна з выпускам «Чайкі» ГАЗ-14 і па яе ўзоры, на ГАЗ-13 быў мадэрнізаваны салён. Замест латуневай сеткі на панэлі прыбораў зьявілася плёнка з тэкстурай «пад дрэва», канапы і абівальныя панэлі дзьвярэй сталі абцягваць велюрам гарчычнага ці зялёнага колеру. Зьявіўся новы радыёпрымач — транзыстарны, з караткахвалевым дыяпазонам. Менавіта такі аўтамабіль — адзін з апошніх выпушчаных асобнікаў — знаходзіцца на аглядзе ў музэі ААТ «ГАЗ».

Мадыфікацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мадыфікацыі, якія вырабляліся на Газе[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сам ГАЗ выпускаў «Чайку» ў наступных мадыфікацыях:

  • ГАЗ-13 — абсалютная большасьць «Чаек» мела зачыненыя чатырохдзьверныя кузавы з трыма шэрагамі сядушак без унутранай перагародкі;
  • ГАЗ-13А — па спэцзаказам, галоўным чынам Міністэрства абароны, выпускаліся аўтамабілі з усталяванай унутранай перагародкай паміж кіроўчым і пасажырскім аддзяленьнямі;
  • ГАЗ-13Б — гэтыя машыны мелі адкрыты кузаў тыпу «фаэтон», ці ў іншых крыніцах — «кабрыялет»; мяккі верх паднімаўся і апускаўся электрагідраўлічнай сыстэмай, што кіруецца зь месца кіроўцы; колькасьць вырабленых фаэтонаў, па розных адзнаках, складае ня больш за 20 штук[3].

Іншыя мадыфікацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апроч гэтых, якія выпускаліся самім заводам-вытворцам мадыфікацыяў, ГАЗ-13 быў базай для шматлікіх пераробак, што выконваліся рознымі іншымі заводамі і аўтарамонтнымі майстэрнямі.

ГАЗ-13С[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мэдычны ўнівэрсал ГАЗ-13С

Санітарны варыянт ГАЗ-13С з кузавам унівэрсал выпускалася на заводзе РАФ, было выпушчана прыкладна 20 штук, зь якіх захавалася парадку 12. У іх меліся перагародка ў кузаве, насілкі. Практычна ўсе ўнівэрсалы мелі паміж сабой тыя ці іншыя адрозьненьні з-за зборкі ўручную. Аўтамабілі прызначаліся для абслугоўваньня вышэйшай намэнклятуры. Вядомы таксама ўнівэрсал-катафалк.

Кіназдымачная «Чайка»[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Было выраблена некалькі «Чаек», пераробленых у кіназдымачныя машыны. Дах за сядушкай кіроўцы зразаўся, і ўсталёўваліся пляцоўкі для кінатэхнікі ў салёне і перад пярэднім бамперам. Дзьве такіх машыны эксплюатаваліся на Масьфільме. Верагодна, варыянтамі кіназдымачных машын былі і паўфаэтоны, адзін зь якіх быў выраблены ў Чарнігаўскім АТП. Яны мелі мяккі адкідны дах над заднімі сядушкамі пры рамках задніх дзьвярэй, якія захоўваліся.

Іншыя мадыфікацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вядомыя і некалькі «пераробленых» парадных фаэтонаў на базе «Чайкі». Напрыклад, лідэры НДР — Вальтэр Ульбрыхт, пазьней Эрых Хонэкер выкарыстоўвалі парадную «Чайку» з высокім поручнем(недаступная спасылка) вакол салёну.

Напачатку выпуску мадэлі, калі ў эксплюатацыі яшчэ захоўваліся аўтамабілі папярэдняга пакаленьня, існавалі пераробкі «Чайкі» з навясным кузаўным «жалезам» ад Зіма — так званы «аўцабык» ці «ослобык». Іх майстравалі на вайскоўцаў рэамзаводах па жаданьні некаторых намэнклятурных працаўнікоў, якім «Чайкі» па рангу не дазваляліся.

Ёсьць непацьверджаная інфармацыя пра дзьве спэцыяльныя мадыфікацыя сэдану — машына сувязі і суправаджэньня, якая мела абсталяваньне спэцсувязі маркі «Раса», і машына-штурхач («таран» з узмоцненым перадком, што ідзе наперадзе ўрадавай калёны).

Са сьпісаных «Чаек» была выраблена прынамсі адна чыгуначная мотадрэзіна[4].

Праект мадэрнізацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З-за вылучна хуткай, у сутнасьці штогадовай зьмены мадэльных шэрагаў у ЗША ў другой палове пяцідзясятых гадоў, ужо да пачатку наступнага дзесяцігодзьдзя «Чайка» страціла візуальную сьвежасьць свайго дызайну. Таму ў 1961 годзе, паралельна з працамі па мадэрнізацыі масавай мадэлі сярэдняй клясы ГАЗ-21 «Волга», была прадпрынятая спроба абнаўленьня і зьнешнасьці аўтамабілю вялікай клясы. На захаваных фатаграфіях прататыпу відаць новае афармленьне перадка з гарызантальна-палоснай рашоткай радыятару на ўсю шырыню аўтамабіля, чатыры фары паменшанага дыямэтру пад шырэйшымі брылямі, больш квадратны пярэдні бампер. Бакавіна засталася ранейшай. Задняя частка, верагодна, таксама мела зьмененае афармленьне, але фатаграфій прататыпу ззаду не вядома.

Тым ня менш, гэтая прапанова не была прынята да сэрыйнай вытворчасьці, і, у адрозьненьне ад аўтамабілю ЗІЛ-111, які зьведаў у 1963 годзе рэстайлінг, больш высокай клясы, «Чайка» на працягу ўсяго выпуску вонкава практычна не зьмянілася.

Па адной з вэрсій, чыньнік гэтага быў ў тым, што зыходнае падабенства «Чайкі» зь Зілам больш высокай клясы «наверсе» было ўспрынята як парушэньне ўсталяванага тыпажу прадстаўніцкіх аўтамабіляў. І сапраўды, калі ЗІМ і па габарытах, і па ліку цыліндраў рухавіка істотна саступаў сучаснаму яму ЗІС-110, ды і па дызайне вельмі ад яго дыстанцаваўся, то «Чайка» і вонкава, і па памерах, і па характарыстыках ушчыльную набліжалася да ЗІЛ-111. Таму ЗІЛ-111 быў праз чатыры гады пасьля пачатку выпуску перайначаны вонкава, што дазволіла візуальна «разьвесьці» яго з «Чайкай», і пасьля дызайн легкавых аўтамабіляў гэтай маркі зьмяняўся параўнальна рэгулярна, а вось мадэрнізаваная вэрсія «Чайкі» ГАЗ-13 у сэрыю так і не пайшла.

Эксплюатацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У адрозьненьне ад Зіма, які афіцыйна знаходзіўся ў вольным продажы насельніцтву (хоць і па вельмі высокім кошце, больш чым у два разы даражэй за «Пабеду»), «Чайка» ніколі не была таварам народнага спажываньня, нават ня мела ўсталяванага раздробнага кошту. Ніякіх пацьверджаных дадзеных пра аўтамабілі дадзенай маркі, новымі якія патрапілі ў асабістае карыстаньне грамадзянаў, не (па іншых крыніцах, «Чайкі» атрымалі пісьменьнік Шолахаў і балерына Уланова, жанчына-касманаўт Цярэшкава атрымала першы белы ГАЗ-13).

«Чайкі» выкарыстоўваліся ў якасьці пэрсанальнага транспарту вышэйшай намэнклятуры (пераважна — міністраў, першых сакратароў абкамаў), які выдаваўся як складовая частка пакладзенага «пакету» прывілегіяў. Менавіта на «Чайке» ў 1980 г. загінуў першы сакратар ЦК Камуністычнай партыі Беларусі Пётар Машэраў. Служылі яны і ў пасольствах, як самога СССР за мяжой, так і іншых краінаў у СССР.

І сэданы, і кабрыялеты «Чайка» выкарыстоўваліся на парадах, падаваліся пры сустрэчах замежных лідэраў, бачных дзеячаў і герояў, ужываліся ў якасьці машын суправаджэньня.

Таксама, «Чайкі» паступалі ў «Інтурыст», дзе, у сваю чаргу, іх маглі замовіць усе ахвотнікі, для выкарыстаньня ў якасьці вясельных лімузінаў.

У наш час асноўная маса захаваных «Чаек» выкарыстоўваецца ў вясельным бізнэсе, і, як правіла, знаходзіцца ў цалкам пераробленым стане. Захаваныя аўтэнтычныя асобнікі знаходзяцца ў прыватных калекцыях і музэях па ўсім сьвеце.

У гульнявой і сувэнірнай прадукцыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Маштабныя мадэлі ГАЗ-13 выпускаліся вытворчым аб’яднаньнем «Агат» (раней вядомым як вытворчае аб’яднаньне «Радон», на якім, да 1987 году мадэль мела № А15), а таксама ў «Расейскай сэрыі» ад Autotime.

У 1990-х гадах мадэлі «Чайкі» ад «Агату» сталі выпускацца з чорным салёнам (раней ён быў белы) і пластмасавым дном. Якасьць ліцьця стала пагаршацца. У 2007 годзе на «Чайкі» вярнулі мэталічныя дны, афарбаваныя ў чорны колер.

Мадэлі «Агату» і «Танталу» вонкава адрозьніваюцца формай і колерам каўпакоў на колах — «агатаўская» мадэль мела цалкам мэталізаваныя каўпакі. Таксама «агатаўскія» мадэлі адрозьніваліся прыкметна больш сьветлай фурнітурай, чым у «танталаўскіх» (на старых мадэлях яна жаўтлявая). Майстрамі-адзіночкамі выпускаліся кіназдымачныя «Чайкі» на базе «агатаўскіх» мадэляў[5].

Мэдыцынскі ўнівэрсал ГАЗ-13С выпускаўся таксама на базе агатаўскай мадэлі В. Сальнікавым (Чалябінск) і фірмай «Скэйл» (Санкт-Пецярбург), таксама ў 2012 годзе мадэль выйшла ў часопіснай сэрыі «Аўталегенды СССР».[6].

Мадэлі фаэтона ГАЗ-13Б выпускаліся як «Агатам», так і шматлікімі адзіночкамі і майстэрнямі. «Агатаўская» мадэль была далёкая ад арыгіналу, а мадэлі адзіночак і майстэрняў былі заснаваныя на мадэлі ГАЗ-13 таго ж вытворцы[7].

У 2006 годзе фірма «Autotime» выпусьціла мадэль «Чайкі» ГАЗ-13 у 1:43 зь перагародкай у салёне. Мадэлі афарбоўваліся ў традыцыйны чорны колер, чырвона-белы і чорна-белы. Акрамя таго прапанаваліся ніколі не існавалыя ў рэальнасьці мадыфікацыі — таксі, ДАІ, хуткая дапамога і дзяржбясьпека з гербам СССР

У 2009 годзе маштабная мадэль «Чайкі» ГАЗ-13 прадстаўніцкага чорнага колеру выйшла ў рамках праекту «Аўталегенды СССР» ад выдавецтва «Деагостини»[3] (выпуск № 13); варта адзначыць нядрэнную якасьць мадэлі з пункту гледжаньня капіяванасьці.

У 2010 годзе выйшла «Чайка» белага колеру ад фірмы IST-models з больш якаснай, чым у часопіснай, фурнітурай.

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Таурит, Г. Машыны, якія мы чакаем // Огонёк. — 1957. — С. 14.
  2. ^ Галерэя рарытэтных амэрыканскіх аўтамабіляў у СССР.
  3. ^ а б Дэ Агостини Автолегенды СССР № 13. ГАЗ-13 «Чайка» Масква ISSN 2071-095X
  4. ^ https://archive.is/20121225070509/www.denisovets.narod.ru/gaz/gazprototips/GAZ13_5.jpg
  5. ^ Ігар Денисовец ГАЗ-13 "Гарбаткі" Праверана 9 жніўня 2009 г. Архіўная копія ад 2012-02-26 г.
  6. ^ Ігар Денисовец ГАЗ-13С "Гарбаткі" Праверана 9 жніўня 2009 г. Архіўная копія ад 2012-02-26 г.
  7. ^ Ігар Денисовец ГАЗ-13Б "Гарбаткі" Праверана 9 жніўня 2009 г. Архіўная копія ад 2012-02-26 г.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • пад рэд. В. В. Князева Автомобили горьковского автозавода. — г. Горький: Горьковское книжное издательство, 1962. — С. 27. — 392 с — 50 000 экз.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

ГАЗ-13сховішча мультымэдыйных матэрыялаў