Мовы «Зорных войнаў»
Мо́вы сусьве́ту «Зо́рных во́йнаў» — мовы, на якіх размаўлялі або размаўляюць у сусьвеце «Зорных войнаў» паводле сюжэту сагі.
У сусьвеце сагі існуе вялікая колькасьць моваў, яны маюць вызначаную ролю ў ейнай сюжэтнай лініі. Носьбіты гэтых моваў часта не разумеюць адзін аднаго, аднак, напрыклад, у сазе прысутнічае пэрсанаж — робат C-3PO, які мае здольнасьць ажыцьцяўляць пераклад з больш як шасьці мільёнаў моваў сусьвету «Зорных войнаў»[1]. Дзякуючы гэтаму C-3PO выступае ў ролі своеасаблівага пасярэдніка паміж героямі сагі.
Асноўная галяктычная мова[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Найчасьцей узгадванай у сазе моваю зьяўляецца г. зв. асноўная галяктычная (пры гэтым сама назва відавочна ня ўказвалася ў сюжэце, назва таксама скарачаецца да «асноўная»). Асноўная галяктычная мова адыгрывае ў сусьвеце «Зорных войнаў» ролю лінгва франка[2] — то бок мовы, якая зьяўляецца адным з асноўных сродкаў міжэтнічнага кантактаваньня. Пісьмовасьць мовы засноўваецца на альфабэце аўрэбэш, які ўтрымлівае літары для пазначэньня гукаў, аналягічных гукам стандартнага лацінскага альфабэту з 26 літараў, а таксама дыграфы для пазначэньня спалучэньняў літараў (адпаведных, напрыклад, ангельскім th, sh, ng і г. д.).
Іншыя мовы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Боксаўская[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Боксаўская мова — гэта штучная мова, якая паводле сюжэту зьяўляецца адмыслова распрацаваным гандлёвым лінгва франка. Мова распрацаваная гандлёвым флётам на аснове некалькіх іншых і выкарыстоўваецца пры вядзеньні гандлю паміж прадстаўнікамі розных відаў сусьвету.
Гацкая[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Іншаю мовай з роляй лінгва франка зьяўляецца гацкая мова, на якой размаўляюць шматлікія супольнасьці ды віды хатаў (у прыватнасьці, на мове размаўляюць Джаба Хат і Ўота, гэтая мова ў сусьвеце зьяўляецца моваю выкананьня песень гурту Max Rebo), пры гэтым мову выкарыстоўваюць таксама і людзі. Мова мае распаўсюджаньне на плянэце Татуін і іншых навакольных мясцовасьцях. Пры канструяваньні мовы за аснову ў фанэтыцы ўзятая мова кечуа[3].
Эвоцкая[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Эвокі (жыхары Эндару) размаўляюць на г.зв. «прымітыўным дыялекце» адной з моваў, якою валодае C-3PO. Распрацоўкаю мовы займаўся гукавы дызайнэр «Вяртаньня джэдая» Бэн Бэрт[4]. Паводле словаў Бэна Бэрта, у якасьці асновы для стварэньня мовы ён выкарыстаў «тыбэцкую (якою Бэрт, паводле яго словаў, натхніўся пасьля прагляду гутаркі па-тыбэцку на адной зь перадачаў каналу ВВС), нэпальскую ды іншыя мангольскія мовы» (паводле цытаты; насамрэч тыбэцкая і нэпальская мова не належаць да групы мангольскіх моваў).
Празь некалькі год Бэн Бэрт вызначыў пачутую ім на перадачы каналу BBC мову як калмыцкую. Паводле словаў Бэрта, ён сустрэўся з 80-гадовым калмыцкім мужчынам і ажыцьцявіў зь ягоных словаў запіс калмыцкае народнае казкі, які потым быў выкарыстаны ў якасьці фанэтычнае будоўлі мовы эвокаў. Для стварэньня сцэны, у якой C-3PO размаўляе па-эвоцку, ангельскі актор Энтані Дэніелс працаваў з Бэнам Бэртам, у выніку чаго на базе вышэйпамянёнага запісу быў вынайдзены шэраг словаў для эвоцкае мовы[5].
Марсія Калкоўскі (унівэрсытэт Лэтбрыджу) сьцьвярджае, што канструяваньню фанэтыкі эвоцкае мовы спрыялі матэрыялы тыбэцкае мовы поруч з калмыцкай, а таксама фрагмэнты з моваў індзейцаў Паўночнай Амэрыкі, потым стваральнікі мовы зьвярнуліся па дзевяць тыбэцкіх жанчынаў, што жылі ў навакольлях Сан-Францыска, а таксама адну калмыцкую жанчыну. Прыкладам, у некаторых сцэнах «Зорных войнаў» выкарыстоўваліся некаторыя тыбэцкамоўныя будысцкія малітвы. Гэтая акалічнасьць зьбянтэжыла некаторых прадстаўнікоў тыбэцкае дыяспары, паколькі, на іх думку, вызначаныя фразы маглі не адпавядаць падзеям, што адбываліся ў фільме падчас вымаўленьня гэтых выразаў[6].
Вукі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Шырыўук (таксама вядомая як вукі) — мова, на якой размаўляе раса вукі. Найбольш адметнаю рысаю фанэтыкі мовы зьяўляецца частае ўжываньне рову ды рыку[7]. Мова вукі можа быць зразумелай для прадстаўнікоў іншых відаў, аднак яны няздольныя на дакладнае паўтарэньне фанэтыкі гэтае мовы праз адрозьненьні ў фізыялёгіі вукі ад іншых відаў. У той час наадварот, вукі ня могуць авалодаць правільным вымаўленьнем асноўнае галяктычнае мовы і праз гэта ня могуць размаўляць на ёй, аднак могуць разумець гэтую мову. Між тым, у творы Тыматы Зана «Спадчыньнік імпэрыі» Лея Аргана Сола знаходзіць прадстаўніка вукі з дэфэктам вымаўленьня, праз што мова шырыўук становіцца значна больш зразумелай для Леі.
Іншая мова вукі (ксасік) распаўсюджаная на востраве Ўартакі (а таксама іншых навакольных рэгіёнах) плянэты Кашыіік.
Ітарыянская[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ітарыянцы маюць па два роты, па адным з абодвух бакоў галавы. Праз гэтую асаблівасьць у іхнай фізыялёгіі фанэтыка ітарыянскае мовы зьяўляецца немажлівай для авалоданьня іншымі відамі сусьвету «Зорных войнаў». Нягледзячы на гэта, ітарыянцы здольныя размаўляць на асноўнай галяктычнай і быць зразумелымі пры гэтым для іншых.
Джэаноская[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Мова джэаносцаў (інсэктоідны від, які сустракаецца ў другім эпізодзе) характарызуецца няўнасьцю ў фанэтыцы пстрыкальных зычных.
Таскен[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Мова таскен (плянэта Татуін), на думку ўласна носьбітаў мовы, зьяўляецца цяжкай для разуменьня носьбітамі іншых моваў. Мова таскенаў характарызуецца частым выкарыстоўваньнем роваў і баявых клічаў пры зьяўленьні на публіцы.
Іншыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Іншыя мовы ўлучаюць у сябе джаўскую (характарызуецца высокім голасам носьбітаў), тўілэцкую (або рылскую; характарызуецца спалучэньнем у гутарцы як вымаўленьня, так і жэстаў, якія робяцца адмысловымі хвастамі наверсе галавы), радыянскую ды гапанскую (штучная лінгва франка жыхароў ізаляванае часткі галяктыкі, якія з прычыны сваёй ізаляванасьці не карыстаюцца асноўнай галяктычнай).
Дроіды і кампутары[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Дроіды і кампутары ў Зорных войнах карыстаюцца як натуральнымі, так і штучнымі мовамі. Іншыя дроіды, прыкладам R2-D2, могуць выкарыстоўваць мовы вызначаных знакаў (напрыклад, у выпадку R2-D2 гэта мова гудкоў і сьвісткоў, вядомая як двайковая. Існуюць прылады для перакладу гэтае мовы на асноўную галяктычную). Некаторыя ня-дроіды могуць разумець падобныя мовы праз трывалую працу над гэтымі дроідамі.
Пісьмовасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
На працягу фільмаў па сазе можна спаткаць арабскія лічбы (сустракаюцца ў кампутарах для адліку адлегласьці або часу), лацінскі альфабэт (чацьверты эпізод). Іншыя тэксты зьяўляюцца непераборлівымі або закадравымі, у 2004 годзе ў сусьвеце сагі зьяўляецца альфабэт аўрэбэш.
Праектаваньне моваў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У адрозьненьне ад, напрыклад, эльфійскіх (Дж. Р. Р. Толкін) і клінганскае (Star Trek) моваў, мовы сусьвету «Зорных войнаў» не зьяўляюцца дэталёва распрацаванымі. Напрыклад, гукі вукі ды гудкі дроідаў збольшага нясуць эмацыйную афарбоўку. Найчасьцей ужываная ў сазе мова — асноўная галяктычная — у асноўным зьяўляецца ідэнтычнай мове агучкі фільму (напрыклад, ангельскай) з даданьнем некаторых зьменаў у ідыёмах і дапаўненьнях словаў, зьвязаных са спэцыфікай сусьвету сагі.
Між тым, мандоа (мова мандалёрцаў) за сёньняшнім часам распрацоўваецца Карэн Трэвіс да стану працоўнае мовы «Зорных войнаў»[8].
Іншыя мовы могуць зьмяшчаць адсылкі да існых на Зямлі моваў, хоць і малавядомых большасьці гледачоў. Напрыклад, у эпізодзе «Новая надзея», падчас размовы Грыда з Ханам Сола гучыць спрошчаная вэрсія мовы кечуа, імя Джаба, хутчэй за ўсё, зьяўляецца запазычаньнем з расейскага жаба.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Neil Frude, The Robot Heritage (Century Pub., 1984), 176.
- ^ Encyclopedia of Fictional and Fantastic p.173-178, http://books.google.com/books?id=cQhke8K9G60C&pg=PA176&dq=%22Star+Wars%22+languages&ei=kpkYSYPCDI-SMpaTrdQE
- ^ Crit Minster, Paula Newton, and Ricardo Segreda, Viva Travel Guide to Peru: Exploring Machu Picchu, Cusco, the Inca Trail, Arequipa, Lake Titicaca, Lima and Beyond (Viva Travel Guide to Peru: Exploring Machu Picchu, Cusco, the Inca Trail, Arequipa, Lake Titicaca, Lima and Beyond), 26.
- ^ Frank Northen Magill, Great Events from History II: 1897—1921 (Salem Pr Inc, 1993), 2393.
- ^ Ben Burtt, DVD commentary, The Return of the Jedi
- ^ Marcia S. Calkovsky. Is There Authoritative Voice in Ewok Talk? On Postmodernism, Fieldwork, and the Recovery of Unintended Meaning, in: Culture, Canadian Anthropology Society, 1991. Vol. XI №1-2.
- ^ Daniel Amara, Prima Temp Authors Staff, Star Wars Galaxies: An Empire Divided: Prima’s Official Strategy Guide (Prima Games, 2003), 22.
- ^ Яна паведамляе на сваім вэб-сайце: «Yes, it’s true. There’s now a Mandalorian language, Mando’a. I developed it for Lucasfilm and now it’s a functioning language that you can learn and speak.» Глядзіце «Ke jorhaa’ir Mando’a!» на Karen Travis Science Fiction and Fantasy Author.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Ben Burtt, Star Wars: Galactic Phrase Book & Travel Guide, ISBN 0-345-44074-9.
- Stephen Cain, Tim Conley, and Ursula K. Le Guin, «Star Wars», Encyclopedia of Fictional and Fantastic Languages (Greenwood Publishing Group, 2006), 173-176.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Мовы «Зорных войнаў» (анг.) у Вукіпэдыі — вікі-энцыкляпэдыі «Зорных войнаў»
| Асноўныя фільмы |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Тэлесэрыялы |
| ||||||||
| Тэлефільмы | |||||||||
| Іншыя творы | |||||||||
| Сусьвет | |||||||||
| |||||||||||