Сьпіс Сўодэша для падляскай, беларускай і ўкраінскай моваў
Сьпіс Сўодэша — прапанаваная амэрыканскім лінгвістам Морысам Сўодэшам прылада для ацэнкі ступені сваяцтва паміж рознымі мовамі па такой прыкмеце, як падабенства найболей устойлівага базавага слоўніка. Уяўляе сабой стандартызаваны пералік базавых лексэмаў дадзенай мовы, прыблізна (але не дакладна) упарадкаваны па зьмяншэньні іхняй «базавасьці» або гістарычнай устойлівасьці.
Мінімальны набор найважнейшай («ядзернай») лексыкі ўтрымоўваецца ў 100-слоўным сьпісе Сўодэша. У Вікіпэдыі прынята выкарыстаньне больш састарэлых і меней сэмантычна ўстойлівых, але затое больш падрабязных 200- і 207-слоўных сьпісаў.
У гэтым артыкуле прапанаваная параўнальная характарыстыка падляскіх дыялектаў зь беларускай мовай і ўкраінскай, як мовай, зь якой падляскія дыялекты маюць некаторыя агульныя рысы:
Падляская абэцэда[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| A a | B b | Ć ć | Č č | D d | (Dz dz) | (Ď ď) | (E e) | (Ê ê) | (F f) |
| G g | H h | Ch ch | I i | (Iê iê) | J j | K k | L l | Ł ł | M m |
| N n | Ń ń | O o | (Ô ô) | P p | Q q | R r | S s | Ś ś | Š š |
| T t | Ť ť | U u | V v | W w | X x | Y y | Z z | Ź ź | Ž ž |
Тлумачэньне:
- Ć — [ць]; Č — [ч]; Ď — [дь]; Ê — [е], Iê — [іе]; Ch — [х]; Ł — [л]; Ń — [нь]; Ô — [ӱ] (агубленае «і» ці як нямецкае «ü»); Ś — [сь]; Š — [ш]; Ť — [ть]; V — [в]/[ў]; Ź — [зь]; Ž — [ж];
Літары q, w, x сустракаюцца толькі ў замежных назвах (Quebec, Quentin, Wellington, Winston, Xanadu, Matrix), а дыграф dź выкарыстоўвецца для запісу геаграфічных назваў з польскай ці беларускай моў.
Сьпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| № | Беларуская мова | Падляскія дыялекты | Украінская мова |
|---|---|---|---|
| 1 | я | ja | я |
| 2 | ты | ty | ти |
| 3 | ён | vôn | він |
| 4 | мы | my | ми |
| 5 | вы | viête | ви |
| 6 | яны | vony | вони |
| 7 | гэты, гэтая, гэтае | siêty, siêta, siête | цей, ця, це |
| 8 | той, тая, тое | toj, tаja, tоje | той, та, те |
| 9 | тут, тутака | tut, оde | тут |
| 10 | там, тамака | tam | там |
| 11 | хто | chto | хто |
| 12 | што | što | що |
| 13 | дзе | de | де |
| 14 | калі | koli | коли |
| 15 | як | jak | як |
| 16 | не | niê | ні |
| 17 | усё | usio | усе |
| 18 | некалькі | kіlka | кілька |
| 19 | мала | mało | мало |
| 20 | іншы | inšy | інший |
| 21 | адзін | odin | один |
| 22 | два | dva | два |
| 23 | тры | try | три |
| 24 | чатыры | štyry | чотири |
| 25 | пяць | pjať | п’ять |
| 26 | вялікі | veliki | великий |
| 27 | доўгі | dovhi | довгий |
| 28 | шырокі | šyroki | широкий |
| 29 | тоўсты | gruby | товстий, грубий |
| 30 | цяжкі | tiažki | тяжкий, важкий |
| 31 | маленькі | maleńki, mały | маленький |
| 32 | кароткі | korotki | короткий |
| 33 | вузкі | uzki | вузький |
| 34 | тонкі | tonki | тонкий |
| 35 | жанчына | kobiêta | жінка |
| 36 | мужчына | mužčyna | чоловік |
| 37 | дзіця | ditia | дитина |
| 38 | жонка | žônka | жінка, дружина |
| 39 | муж | čołoviêk, mužyk, muž | чоловік |
| 40 | маці | mati | мати |
| 41 | бацька | baťko | батько |
| 42 | зьвер | zviêr | звір |
| 43 | рыба | ryba | риба |
| 44 | птушка | ptaška | птах |
| 45 | сабака | sobaka | собака |
| 46 | вош | voš | воша |
| 47 | зьмяя | zmija | змія |
| 48 | чарвяк | robak | хробак |
| 49 | дрэва | derevo | дерево |
| 50 | лес | liês | ліс |
| 51 | палка, кій | pałka, kij | палиця, кий |
| 52 | плод | ovoc | плід |
| 53 | насеньне | nasiênie | насіння |
| 54 | лісьце | listie | листя |
| 55 | корань | koreń | корінь |
| 56 | кара | kora | кора |
| 57 | кветка | kviêtka | квітка |
| 58 | трава | trava | трава |
| 59 | вяроўка | verovka | мотузка, вірьовка |
| 60 | скура | skôra | шкіра |
| 61 | мяса | mjаso | м’ясо |
| 62 | кроў | krov | кров |
| 63 | косьць | kôsť | кість, кістка |
| 64 | тлушч | tłušč | жир |
| 65 | яйка | jicié | яйце |
| 66 | рог | rôh | ріг |
| 67 | хвост | chvôst | хвіст |
| 68 | пер’е | piêrje | пір’я |
| 69 | волас, валасы | vоłos, vо́łosy | волос, волосся |
| 70 | галава | hołovа | голова |
| 71 | вуха | uchо́ | вухо |
| 72 | вока | оko | око |
| 73 | нос | nôs | ніс |
| 74 | рот | rot | рот |
| 75 | зуб | zub | зуб |
| 76 | язык | jazуk | язик |
| 77 | пазногаць | pazúr | пазур |
| 78 | ступня | stо́pa | стопа |
| 79 | нага | nohа | нога |
| 80 | калена | koliêno | коліно |
| 81 | рука | rukа | рука |
| 82 | крыло | kryłо | крило |
| 83 | жывот | žyvôt | живіт |
| 83 | кішкі | kiškі́ | кишки |
| 84 | шыя | šуja | шия |
| 85 | сьпіна | plеčy | спина |
| 86 | грудзі | hrudi | груди |
| 87 | сэрца | sеrcie | серце |
| 88 | пячонка | pečônka | печінка |
| 89 | піць | pіti | пити |
| 90 | есьці | jiêsti | їсти |
| 91 | кусаць, грызьці | kusаti, hrуzti | кусати, гризти |
| 92 | смактаць | smoktаti | смоктати |
| 93 | пляваць | plovаti | плювати |
| 94 | дзьмуць | duti | дути |
| 95 | дыхаць | dуchati | дихати |
| 96 | сьмяяцца | smijаtisie | сміятися |
| 97 | бачыць | bаčyti | бачити |
| 98 | чуць | čuti | чути |
| 99 | ведаць, знаць | viêdati, znаti | відати, знати |
| 100 | думаць | dumati | думати |