Фундамэнтальныя фізычныя канстанты

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Фундамэнта́льная фізы́чная канста́нта (пастая́нная) — фізычная велічыня, якая характарызуе не асобныя целы, а фізычныя ўласьцівасьці нашага сьвету ў цэлым. Фундамэнтальныя фізычныя канстанты ўзьнікаюць пры матэматычным апісаньні навакольнага сьвету з дапамогай тэарэтычнай фізыкі. Часта сюды жа адносяць і некаторыя іншыя фізычныя канстанты, так або інакш зьвязаныя з пэўнымі целамі.

Слова «канстанта» разумее, што лікавае значэньне гэтай велічыні не зьмяняецца з часам. У рэальнасьці гэта можа быць і не так (напрыклад, у апошнія гады зьявіліся сьведчаньні ў карысьць таго, што канстанта тонкай структуры зьмяняецца падчас эвалюцый Сусьвету). Аднак нават калі гэтыя велічыні і зьмяняюцца з часам, то вельмі павольна, і колькі-небудзь прыкметныя зьмены варта чакаць толькі на маштабах парадку веку Сусьвету.

Варта адрозьніваць памерныя і беспамерныя фізычныя канстанты. Лікавае значэньне памернай велічыні залежыць ад выбару адзінак вымярэньня. Лікавае жа значэньне беспамерных канстантаў больш фундамэнтальнае, бо яно не залежыць ад сыстэмы адзінак.

Фундамэнтальныя фізычныя кастанты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Велічыня Знак Значэньне Зац.
хуткасьць сьвятла ў вакуўме c 299 792 458 м•с−1 роўна
гравітацыйная канстанта G 6,67428(67)×10−11 м³•кг−1•с−2 [a]
канстанта Плянка (элемэнтарны квант дзеяньня) h 6,626 068 96(33)×10−34 Дж•с [a]
канстанта Дырака (або прыведзеная канстанта Плянка) 1,054 571 628(53)×10−34 Дж•с [a]
элемэнтарны зарад e 1,602 176 487(40)×10−19 Кл [a]
магнітная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, магнітная пранікальнасьць вакуўму) μ0 Н•А−2 роўна
1,256 637 061 4359… ×10−6 Н•А−2 роўна

Памерныя камбінацыі фундамэнтальных канстант[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Назва Знак Значэньне Зац.
планкаўская маса 2,176 44(11)×10−8 кг [a]
планкаўская даўжыня 1,616 252(81)×10−35 м [a]
планкаўскі час 5,391 24(27)×10−44 с [a]

Канстанты, якія злучаюць розныя сыстэмы адзінак[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Назва Знак Значэньне Зац.
канстанта тонкай структуры 7,297 352 5376(50)×10−3 [a]
137,035 999 679(94) [a]
электрычная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, дыэлектрычная пранікальнасьць вакуўму) 8,854 187 817 620… ×10−12 Ф•м−1 роўна
атамная адзінка масы = 1 а. а. м. 1,660 538 782(83)×10−27 кг [a]
канстанта Больцмана k 1,380 6504(24)×10−23 Дж•К−1 [a]

Некаторыя іншыя фізычныя канстанты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Назва Знак Значэньне Зац.
маса электрона me 9,109 382 15(45)×10−31 кг [a]
маса пратона mp 1,672 621 637(83)×10−27 кг [a]
маса нэўтрона mn 1,674 927 211(84)×10−27 кг [a]
лік Авагадра , 6,022 141 79(30)×1023 моль−1 [a]
канстанта Фарадэя 96 485,3399(24) Кл•моль−1 [a]
газавая канстанта 8,314 472(15) Дж•К−1•моль−1 [a]
удзельны малярны аб’ём ідэальнага газу (пры 273,15 Да, 101,325 кПа)   22,413 996(39)×10−3 м³•моль−1 [a]
стандартны атмасфэрны ціск atm 101 325 Па (роўна) [a]
бароўскі радыюс 0,529 177 208 59(36)×10−10 м [a]
энэргія Хартры 4,359 743 94(22)×10−18 Дж [a]
канстанта Рыдбэрга 10 973 731,568 527(73) м−1 [a]
магнэтон Бора 927,400 915(23)×10−26 Дж•Тл−1 [a]
магнітны момант электрона −928,476 377(23)×10−26 Дж•Тл−1 [a]
g-фактар вольнага электрона 2,002 319 304 3622(15) [a]
ядзерны магнэтон 5,050 783 24(13)×10−27 Дж•Тл−1 [a]
магнітны момант пратона 1,410 606 662(37)×10−26 Дж•Тл−1 [a]
гірамагнітнае дачыненьне пратона 2,675 222 099(70)×108 с−1•Тл−1 [a]
канстанта Стэфана-Больцмана 5,670 400(40)×10−8 Вт•м−2•К−4 [a]
першая радыяцыйная канстанта 3,741 771 18(19)×10−16 Вт•м² [a]
другая радыяцыйная канстанта 1,438 7752(25)×10−2 м•К [a]
стандартнае паскарэньне вольнага падзеньня на паверхні Зямлі 9,806 65 м•с−2 (роўна) [a]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]