Фіна-вугорскія мовы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
фіна-вугорская галіна
Народнасьць фіна-вугорскія народы
Арэал Усходняя ды Паўночная Эўропа
Лінгвістычная клясыфікацыя уральская сям'я
Склад
Колькасьць носьбітаў >22,5 млн
ISO 639-2 / 5: fiu

Фіна-вугорскія мовы
Моўнае дрэва для ўральскіх моваў[a]. Леґенда мапы:

     Жывыя мовы

     Мёртвыя мовы

Фі́на-вугорскія мовы — група роднасных моваў у складзе ўральскае моўнае сям'і, якія традыцыйна зьяўляюцца нацыянальнымі мовамі фіна-вугорскіх народаў.

Фіна-вугорскія разам з самадыйскімі мовамі (састарэлая назва — самае́дзкія, пераклад з састарэлага расейскамоўнага тэрміну «самоѣдскіе языки») складаюць уральскую моўную сям'ю, якая ў сваю чаргу ўваходзіць у гіпатэтычную надсям'ю настратычных моваў, празь якую фіна-вугорскія мовы меркавана могуць быць зьвязанымі зь індаэўрапейскімі мовамі. Тэрмін «фіна-вугорскія мовы» часам можа ўжывацца як сынонім тэрміну «ўральскія мовы»[1].

Клясыфікацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Звычайна фіна-вугорскія мовы пераважна ўлучаюць ва ўральскую моўную сям'ю[2][3][4]. Уральскую моўную сям'ю, у якую ў сваю чаргу ўваходзяць фіна-вугорскія мовы, часам далучаюць да ўральска-юкагірскае моўнае сям'і, а празь яе — у настратычную макрасям'ю, празь якую фіна-вугорскія мовы злучаюцца з алтайскімі, дравідыйскімі, індаэўрапейскімі, картвэльскімі, эскімоска-аляуцкімі ды афразійскімі(be) мовамі. Між тым, дадзеная гіпотэза ў нашыя часы зьяўляецца выключна меркаванай.

Таксама існуюць гіпотэзы, паводле якіх фіна-вугорскія мовы (пры пасярэдніцтве ўральскіх моваў) уваходзяць у склад эўраазіяцкіх, урала-сыбірскіх, эскімоска-ўральскіх, інда-ўральскіх ці ўральска-алтайскіх моваў.

Існуе гіпотэза падгрупы фіна-волскіх моваў у складзе фіна-вугорскіх моваў, мэтай якой зьяўляецца абагульненьне ў межах адной падгрупы марыйскіх, мардоўскіх, а часам фінскіх (прыбалтыйска-фінскіх) ды саамскіх моваў фіна-вугорскае моўнае сям'і. Гэтая гіпотэза была выказаная Setälä у 1890 годзе[5][6]. Марыйскія і мардоўскія мовы таксама аб'ядноўваюць у асобную Волскую групу[7][8][9][6]. Аднак часьцей за ўсё існаваньне гэтае падгрупы ў складзе фіна-вугорскіх моваў аспрэчваецца[10], а таму часьцей за ўсё ідзе гаворка пра непасрэднае разьмяшчэньне мардоўскіх, марыйскіх, прыбалтыйска-фінскіх ды саамскіх моваў у складзе фіна-вугорскае моўнае сям'і.

Унутры ўральскіх моваў клясыфікацыя фіна-вугорскіх моваў выступае наступным чынам. Моўныя падгрупы, якія зьяўляюцца гіпатэтычнымі ці спрэчнымі, вылучаныя курсівам.

Найбольш распаўсюджанай мовай зьяўляецца вугорская, носьбітаў якой налічваецца ад да 14,5 млн чалавек[11].

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ На схеме паказаная беспасярэдняя пераемнасьць саамскіх, прыбалтыйска-фінскіх, мардоўскіх ды пермскіх моваў ад уральскіх, у абыход пераемнасьці гэтых моваў ад фіна-вугорскае моўнае сям'і. Таксама не паказаная група фіна-волскіх моваў, існаваньне якой досыць часта ставіцца пад сумнеў.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Tommola, Hannu. Finnish among the Finno-Ugrian languages. // Mood in the Languages of Europe.. — John Benjamins Publishing Company, 2010. — С. 511.
  2. ^ Финно-угорские (угро-финские) языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
  3. ^ Уральские языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
  4. ^ Finno-Ugric languages Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. (February 25, 2016). Праверана May 12, 2019 г.
  5. ^ Setälä, E.N. Yhteissuomalainen äännehistoria 1-2. — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1890.
  6. ^ а б Václav Blažek Uralic Migrations: The Linguistic Evidence (анг.) Праверана 12 мая 2019 г.
  7. ^ Collinder, Björn Comparative Grammar of the Uralic Languages. — Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1960. — С. 11.
  8. ^ Хайду, П. Уральские языки и народы / Пер. с венг. Е. А. Хелимского. — Масква: Прагрэс, 1985. — С. 173.
  9. ^ Основы финно-угорского языкознания: Вопросы происхождения и развития фин.-угор. яз. / [Ред. коллегия: д-р филол. наук В. И. Лыткин (отв. ред.) и др.]. — М.: Наука, 1974. — С. 39.
  10. ^ Salminen, Tapani. Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies // Лингвистический беспредел: Сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой. — Москва: 2002. — С. 44-55.
  11. ^ Уральские языки (рас.) www.suri.ee Праверана 12 мая 2019 г.