Аляксандар Шыманоўскі: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма апісаньня зьменаў
дапаўненьне
Радок 1: Радок 1:
'''Аляксандар Нічыпаравіч Шыманоўскі''' ([[1850]], [[вёска]] [[Чэрнін]] [[Сьветлагорскі раён|Сьветлагорскага раёну]] — [[1918]], [[Кішынёў]]) — беларускі этнограф і фальклярыст.
'''Аляксандар Нічыпаравіч Шыманоўскі''' ([[1850]], [[Сяло|с.]] [[Чэрнін]] Чэрнінскай воласьці [[Бабруйскі павет|Бабруйскага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]<ref>Цяпер [[вёска]] Мікалаеўскага сельскага Савета [[Сьветлагорскі раён|Сьветлагорскага р-на]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобл.]]</ref> — [[1918]], [[Кішынёў]]) — беларускі этнограф і фальклярыст; педагог, пушкініст.


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==
[[Выява:POL COA Junosza.svg|left|100 px|thumb|Герб «Юнак».]]
Нарадзіўся ў сям'і свяшчэнніка [[Праваслаўе|праваслаўнай]] Свята-Георгіеўскай [[Царква|царквы]] в. Чэрнін. Дзед, меркавальна — Фёдар Шыманоўскі, сьвятар Пакроўскай царквы сяла Малышэвічы [[Слуцкі павет|Слуцкага павету]] Менскай губэрні. Верагодна, род Шыманоўскіх меў [[Шляхта|шляхецкае]] паходжаньне ([[герб]]у «Юнак»), але не быў зацьверджаны ў [[Расія|расійскім]] дваранстве. Магчыма, маюцца сваяцкія сувязі з вядомым юрыстам, выкладчыкам Наварасійскіга ўнівэрсытэту Мітрафанам Васілевічам Шыманоўскім (г. [[Адэса]], [[Херсон]]ская губэрня)<ref name=M>[http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=251 МАСЛЮКОЎ, Т. В. Этнограф і пушкініст // Рэгіянальны партал — Светлагорск.]</ref>.


Пачатковую адукацыю атрымаў у бацькоў і ў Чэрнінскай народнай вучэльні. Скончыў [[Мазыр]]скую гімназію, а ў [[1874]] г. — [[Гісторыя|гісторыка]]-філалагічны факультэт Імператарскага [[Санкт-Пецярбург]]скага ўнівэрсытэту.
Скончыў [[Мазыр]]скую гімназію і Пецярбурскі ўнівэрсытэт. 3 [[1874]] настаўнічаў у Кішынёве.


Працаваў выкладчыкам [[Руская мова|рускай мовы]] і славеснасьці ў 1-ай [[Мужчына|мужчынскай]] гімназіі [[Горад|г.]] Кішынёва, Бесарабская губэрня (1874 — [[1901]]). Адным з яго вучняў быў этнограф-[[Балканы|балканіст]] П. Д. Драганаў<ref>АНИКИН В. Русский язык как важный элемент гимназического образования в Бессарабии (XIX — начало ХХ в.) // Русин. [[2007]]. № 2. С. 56—63. ISSN 1857—2685. {{ref-ru}}</ref>. [[Стацкі саветнік]] ([[1887]]). Па зьвестках [[1903]], [[1912]] гг. абіраўся на пасаду таварыша (намесьніка) дырэктара Кішынёўскага гарадзкога грамадзкага банку<ref>[http://oldchisinau.com/lib/bessarabia/bessarabia11.html Бессарабия. Графический, исторический, статистический, экономический, этнографический, литературный и справочный сборник / Под ред. П. А. Крушевана. М., 1903. {{ref-ru}}]</ref>. У [[1914]] г. Бесарабскі дваранскі дэпутацкі сход зацьвердзіў А. Шыманоўскага ў спадчынным дваранстве. Жонка: Ганна Аруцюнаўна (да шлюбу Ускат); сыны: Аляксандр, Фёдар; дачка Вольга.
⚫
Аўтар рукапіснага зборніку «Менская губэрня і яе народная творчасьць у сувязі з апісаньнем народных сьвятаў і абрадаў» ([[1898]] (зьберагаецца ў архіве [[Рускае геаграфічнае таварыства|Рускага Геаграфічнага таварыства]] ў [[Санкт-Пецярбург]]у), у якім сабраны каштоўны матэрыял па беларускай фальклярыстыцы і этнаграфіі, выкладзеныя погляды Шыманоўскага на народную творчасьць. У зборнік уключаны разнастайныя па тэматыцы песьні: побытавыя, жаўнерскія, гістарычныя, жніўныя, карагодныя, пра каханьне; абрадавыя і каляндарна-абрадавыя песьні прыводзяцца разам з апісаньнем абрадаў і калядных сьвятаў (грунтоўнае апісаньне вясельнага абраду на Меншчыне апублікаванае ў кнізе «Вяселле: Абрад», [[1978]]). Шырока прадстаўленыя казкі, павер’і, загадкі, прыказкі, гаспадарча-этнаграфічныя назвы і іншае. У кнізе шмат унікальных твораў, лепшыя зь іх запісаныя з захаваньнем асаблівасьцяў беларускай мовы, але без пашпартоў. Выдаў кнігу «А. С. Пушкін. Пра знаходжаньне яго ў Кішынёве ў сувязі з папярэднім і апошнім жыцьцём» ([[Кішынёў]], [[1900]]).<ref>{{Літаратура/Памяць/Менск|2к}} С. 559</ref>

Забіты бальшавікамі каля свайго дому па вул. Леоўскай ў Кішынёве.

== Дасьледчыцкая дзейнасьць ==
⚫
Аўтар рукапіснага зборніку «Менская губэрня і яе народная творчасьць у сувязі з апісаньнем народных сьвятаў і абрадаў» ([[1898]], зьберагаецца ў архіве [[Рускае геаграфічнае таварыства|Рускага Геаграфічнага таварыства]] ў [[Санкт-Пецярбург]]у), у якім сабраны каштоўны матэрыял па беларускай фальклярыстыцы і этнаграфіі, выкладзеныя погляды Шыманоўскага на народную творчасьць. У зборнік уключаны разнастайныя па тэматыцы песьні: побытавыя, жаўнерскія, гістарычныя, жніўныя, карагодныя, пра каханьне; абрадавыя і каляндарна-абрадавыя песьні прыводзяцца разам з апісаньнем абрадаў і калядных сьвятаў (грунтоўнае апісаньне вясельнага абраду на Меншчыне апублікаванае ў кнізе «Вяселле: Абрад», [[1978]]). Шырока прадстаўленыя казкі, павер’і, загадкі, прыказкі, гаспадарча-этнаграфічныя назвы і іншае. У кнізе шмат унікальных твораў, лепшыя зь іх запісаныя з захаваньнем асаблівасьцяў беларускай мовы, але без пашпартоў.
Як адзначана ў працы, у збіраньні матэрыяла дапамагалі протаіярэй Рыгор Шыманоўскі, настаўніца Чэрнінскай народнай вучыльні Пелагея Нічыпараўна Густава (малодшая сястра дасьледчыка) і аднавясковец Сямён Друзік. Матэрыялы зборніка выкарыстоўваюцца [[Навука|навукоўцамі]] пры вывучэньні і публікацыях беларускага фальклору.
{{Пачатак цытаты}}
«А. Н. Шыманоўскі быў і застаецца для нас выдатным педагогам. Ён не саступіў з гэтай пазыцыі — накірунку педагога, калі вывучаў біяграфію і творчасьць [[Аляксандар Пушкін|А. С. Пушкіна]], калі пісаў пра яго [[Кніга|кнігу]], і яшчэ больш, калі зьбіраў і дасьледаваў беларускі фальклор…»
{{Канец цытаты|крыніца=СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 [[Кніга|кн.]] Кн. 1. [[Менск|Мн.]], [[2000]], с. 118.}}
Быў актыўным удзельнікам кампаніі па ўсталяваньню помніка А. С. Пушкіну ў Кішынёве (трэцяга пасьля маскоўскага і санкт-пецярбургскага)<ref name=M>[http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?mod=news&id=251 МАСЛЮКОЎ, Т. В. Этнограф і пушкініст // Рэгіянальны партал — Светлагорск.]</ref>. Выдаў кнігу «А. С. Пушкін. Пра знаходжаньне яго ў Кішынёве ў сувязі з папярэднім і наступным жыцьцём» ([[Кішынёў]], [[1900]])<ref>{{Літаратура/Памяць/Менск|2к}} С. 559. ISBN 985-6302-46-3.</ref>.
{{Пачатак цытаты}}
«Гэта кніга, бадай, адзіная больш ці меньш змястоўная праца з усіх, што выйшлі ў [[Малдова|Малдавіі]] [аб кішынёўскім перыядзе жыцьця А. С. Пушкіна]».
{{Канец цытаты|крыніца=ТРУБЯЦКОЙ, Б. А. Пушкин в Молдавии. Кишинёв, [[1976]].}}

== Творы ==
* Александр Сергеевич Пушкин: О пребывании его в Кишинёве в связи с предыдущей и последующей жизнью. Кишинёв, [[1900]]. — 149 с. {{ref-ru}}
* Минская губерния и её народное творчество в связи с описанием народных праздников и обрядов. Архив [[Расія|Российского]] [[Геаграфія|географического]] общества. Ф. 20. Оп. 1. Ед. хр. 8. {{ref-ru}}


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==
{{зноскі}}
{{зноскі}}


== Літаратура ==
== [[Літаратура]] ==
* СКІДАН, В. І. Па слядах збіральніка фальклора // Полымя. [[1977]]. № 3.
* {{Літаратура/Памяць/Менск|2}}
* СКІДАН, В. І. Аляксандр Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. [[1992]]. [[14 кастрычніка|14]], [[17 кастрычніка]].
* [[Віктар Раманцоў|РАМАНЦОЎ, В.]]; ФЕДЗЮКОВА, Н. А. Н. Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. [[1993]]. [[8 верасьня|8 верасня]].
* СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: [[Сьветлагорск|Светлагорск]]. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 116—118. ISBN 985-01-0254-3.
* СКІДАН, В. І. Шыманоўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2. Мн., [[2003]], с. 245.
* СКІДАН, В. І. Шыманоўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 18. Кн. 1. Мн., [[2004]], с. 12. ISBN 985-11-0295-4.
* МАСЛЮКОЎ, Т. В.; КУЗЬМІЧ Л. П. Філолаг з вёскі Чэрнін: Аляксандр Шыманоўскі // [[Днепр|Дняпроўскія]] матывы / Пад агульнай рэдакцыяй І. Ф. Штэйнера. [[Гомель]], [[2009]], с. 140—142. ISBN 978-985-6927-03-7.

== У Сеціве ==
* [http://svetlahorsk.belarda.org/index.php?id=0185 РАМАНЦОЎ В. А. Аляксандр Шыманоўскі — этнограф з Чэрніна (да 160-годдзя з дня нараджэння).]

== Галерэя ==
Мясьціны, зьвязаныя з жыцьцём і дзейнасьцю А. Шыманоўскага.
<center><gallery>
Выява:Mazyr Male High School.jpg|[[Мазыр]], мужчынская гімназія.
Выява:Saint Petersburg University.jpg|Санкт-Пецярбургскі ўнівэрсытэт. Пачатак 20 ст.
Выява:Chişinău 1837.jpg|Кішынёў, 1-ая мужчынская гімназія.
</gallery></center>


{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шыманоўскі, Аляксандар}}
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шыманоўскі, Аляксандар}}

Вэрсія ад 16:43, 5 кастрычніка 2011

Аляксандар Нічыпаравіч Шыманоўскі (1850, с. Чэрнін Чэрнінскай воласьці Бабруйскага павету Менскай губэрні[1] — 1918, Кішынёў) — беларускі этнограф і фальклярыст; педагог, пушкініст.

Біяграфія

Герб «Юнак».

Нарадзіўся ў сям'і свяшчэнніка праваслаўнай Свята-Георгіеўскай царквы в. Чэрнін. Дзед, меркавальна — Фёдар Шыманоўскі, сьвятар Пакроўскай царквы сяла Малышэвічы Слуцкага павету Менскай губэрні. Верагодна, род Шыманоўскіх меў шляхецкае паходжаньне (гербу «Юнак»), але не быў зацьверджаны ў расійскім дваранстве. Магчыма, маюцца сваяцкія сувязі з вядомым юрыстам, выкладчыкам Наварасійскіга ўнівэрсытэту Мітрафанам Васілевічам Шыманоўскім (г. Адэса, Херсонская губэрня)[2].

Пачатковую адукацыю атрымаў у бацькоў і ў Чэрнінскай народнай вучэльні. Скончыў Мазырскую гімназію, а ў 1874 г. — гісторыка-філалагічны факультэт Імператарскага Санкт-Пецярбургскага ўнівэрсытэту.

Працаваў выкладчыкам рускай мовы і славеснасьці ў 1-ай мужчынскай гімназіі г. Кішынёва, Бесарабская губэрня (1874 — 1901). Адным з яго вучняў быў этнограф-балканіст П. Д. Драганаў[3]. Стацкі саветнік (1887). Па зьвестках 1903, 1912 гг. абіраўся на пасаду таварыша (намесьніка) дырэктара Кішынёўскага гарадзкога грамадзкага банку[4]. У 1914 г. Бесарабскі дваранскі дэпутацкі сход зацьвердзіў А. Шыманоўскага ў спадчынным дваранстве. Жонка: Ганна Аруцюнаўна (да шлюбу Ускат); сыны: Аляксандр, Фёдар; дачка Вольга.

Забіты бальшавікамі каля свайго дому па вул. Леоўскай ў Кішынёве.

Дасьледчыцкая дзейнасьць

Аўтар рукапіснага зборніку «Менская губэрня і яе народная творчасьць у сувязі з апісаньнем народных сьвятаў і абрадаў» (1898, зьберагаецца ў архіве Рускага Геаграфічнага таварыства ў Санкт-Пецярбургу), у якім сабраны каштоўны матэрыял па беларускай фальклярыстыцы і этнаграфіі, выкладзеныя погляды Шыманоўскага на народную творчасьць. У зборнік уключаны разнастайныя па тэматыцы песьні: побытавыя, жаўнерскія, гістарычныя, жніўныя, карагодныя, пра каханьне; абрадавыя і каляндарна-абрадавыя песьні прыводзяцца разам з апісаньнем абрадаў і калядных сьвятаў (грунтоўнае апісаньне вясельнага абраду на Меншчыне апублікаванае ў кнізе «Вяселле: Абрад», 1978). Шырока прадстаўленыя казкі, павер’і, загадкі, прыказкі, гаспадарча-этнаграфічныя назвы і іншае. У кнізе шмат унікальных твораў, лепшыя зь іх запісаныя з захаваньнем асаблівасьцяў беларускай мовы, але без пашпартоў. Як адзначана ў працы, у збіраньні матэрыяла дапамагалі протаіярэй Рыгор Шыманоўскі, настаўніца Чэрнінскай народнай вучыльні Пелагея Нічыпараўна Густава (малодшая сястра дасьледчыка) і аднавясковец Сямён Друзік. Матэрыялы зборніка выкарыстоўваюцца навукоўцамі пры вывучэньні і публікацыях беларускага фальклору.

«А. Н. Шыманоўскі быў і застаецца для нас выдатным педагогам. Ён не саступіў з гэтай пазыцыі — накірунку педагога, калі вывучаў біяграфію і творчасьць А. С. Пушкіна, калі пісаў пра яго кнігу, і яшчэ больш, калі зьбіраў і дасьледаваў беларускі фальклор…»

— СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 118.

Быў актыўным удзельнікам кампаніі па ўсталяваньню помніка А. С. Пушкіну ў Кішынёве (трэцяга пасьля маскоўскага і санкт-пецярбургскага)[2]. Выдаў кнігу «А. С. Пушкін. Пра знаходжаньне яго ў Кішынёве ў сувязі з папярэднім і наступным жыцьцём» (Кішынёў, 1900)[5].

«Гэта кніга, бадай, адзіная больш ці меньш змястоўная праца з усіх, што выйшлі ў Малдавіі [аб кішынёўскім перыядзе жыцьця А. С. Пушкіна]».

— ТРУБЯЦКОЙ, Б. А. Пушкин в Молдавии. Кишинёв, 1976.

Творы

  • Александр Сергеевич Пушкин: О пребывании его в Кишинёве в связи с предыдущей и последующей жизнью. Кишинёв, 1900. — 149 с.  (рас.)
  • Минская губерния и её народное творчество в связи с описанием народных праздников и обрядов. Архив Российского географического общества. Ф. 20. Оп. 1. Ед. хр. 8.  (рас.)

Крыніцы

  1. ^ Цяпер вёска Мікалаеўскага сельскага Савета Сьветлагорскага р-на Гомельскай вобл.
  2. ^ а б МАСЛЮКОЎ, Т. В. Этнограф і пушкініст // Рэгіянальны партал — Светлагорск.
  3. ^ АНИКИН В. Русский язык как важный элемент гимназического образования в Бессарабии (XIX — начало ХХ в.) // Русин. 2007. № 2. С. 56—63. ISSN 1857—2685.  (рас.)
  4. ^ Бессарабия. Графический, исторический, статистический, экономический, этнографический, литературный и справочный сборник / Под ред. П. А. Крушевана. М., 1903.  (рас.)
  5. ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 2. — Мн., 2002. С. 559. ISBN 985-6302-46-3.

Літаратура

  • СКІДАН, В. І. Па слядах збіральніка фальклора // Полымя. 1977. № 3.
  • СКІДАН, В. І. Аляксандр Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. 1992. 14, 17 кастрычніка.
  • РАМАНЦОЎ, В.; ФЕДЗЮКОВА, Н. А. Н. Шыманоўскі // Светлагорскія навіны. 1993. 8 верасня.
  • СКІДАН, В. І. Вучоны з вёскі Чэрнін // Памяць: Светлагорск. Светлагорскі раён. У 2 кн. Кн. 1. Мн., 2000, с. 116—118. ISBN 985-01-0254-3.
  • СКІДАН, В. І. Шыманоўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2. Мн., 2003, с. 245.
  • СКІДАН, В. І. Шыманоўскі Аляксандр Нічыпаравіч // Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 18. Кн. 1. Мн., 2004, с. 12. ISBN 985-11-0295-4.
  • МАСЛЮКОЎ, Т. В.; КУЗЬМІЧ Л. П. Філолаг з вёскі Чэрнін: Аляксандр Шыманоўскі // Дняпроўскія матывы / Пад агульнай рэдакцыяй І. Ф. Штэйнера. Гомель, 2009, с. 140—142. ISBN 978-985-6927-03-7.

У Сеціве

Галерэя

Мясьціны, зьвязаныя з жыцьцём і дзейнасьцю А. Шыманоўскага.

  • Мазыр, мужчынская гімназія.
    Мазыр, мужчынская гімназія.
  • Санкт-Пецярбургскі ўнівэрсытэт. Пачатак 20 ст.
    Санкт-Пецярбургскі ўнівэрсытэт. Пачатак 20 ст.
  • Кішынёў, 1-ая мужчынская гімназія.
    Кішынёў, 1-ая мужчынская гімназія.

На гэты артыкул не спасылаюцца іншыя артыкулы Вікіпэдыі.

Калі ласка, прастаўце спасылкі на яго ў іншых артыкулах.

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Аляксандар_Шыманоўскі&oldid=1115343»