Галіцка-Валынскі летапіс

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Галіцка-Валынскі летапіс — помнік гістарыяграфіі, мовы і літаратуры XIII стагодзьдзя, складзены ў Галіцка-Валынскай Русі (магчыма, частка летапісу была напісаная ў Турава-Пінскім княстве[1][2]). Ахоплівае падзеі за пэрыяд 1201—1292 рокаў. Зьбярогся ў Іпацьеўскім, Хлебнікаўскім ды іншых сьпісах украінскага летапіснага зводу[3].

Структура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паводле літаратурнай структуры і зьместу летапіс уяўляе звод, у якім вылучаюцца 2 асноўныя часткі: Галіцкі летапіс (1201—1261), складзены ў Галічыне, у аснову якога пакладена летапісаньня часоў князя Данілы Раманавіча Галіцкага і Валынскі летапіс (1262—1291), складзены на Валыні, які больш увагі надае гісторыі валынскай зямлі у час княжаньня Васілька Раманавіча ды яго сына Ўладзімера.

Падзеі ў летапісе пададзеныя з пункту гледжаньня інтарэсаў галіцка-валынскіх князёў, месцамі тэндэнцыйна, але зьвесткі ў цэлым адпавядаюць гістарычнай праўдзе.[4]

Асьвятленьне беларускіх земляў[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Галіцка-Валынскі летапіс служыць каштоўнай крыніцай вывунэньня мінуўшчыны Беларусі. У ім зьмешчаныя ўнікальныя зьвесткі па гісторыі беларускіх местаў (Наваградак, Горадня, Берасьце, Ваўкавыск), пра асобныя помнікі беларускай культуры (Лаўрышаўскі манастыр, Камянецкая вежа), пра жыцьцё і дзейнасьць вялікіх князёў Вялікага Княства Літоўскага Міндоўга, Войшалка, Трайдэна. Некаторыя дасьледнікі выказалі гіпотэзу, што інфармацыя пра літоўскіх князёў запазычаная з Наваградзкага летапісу, магчыма, складзенага ў Лаўрышаўскім манастыры.[5][4]

У Галіцка-Валынскі летапісе даволі шырока асьветлены пачатковы этап палітычнага аб’яднаньня літоўскіх (беларускіх) зямель у адзіную дзяржаву, працэс утварэньня Вялікага Княства Літоўскага, паказана складанасьць гэтага прагрэсіўнага гістарычнага працэсу.

Летапіс быў шырока вядомы на беларускіх землях, паслужыў крыніцай і ўзорам для літоўскіх хронік XVI ст. Асобныя яго сюжэты выкарыстаў аўтар «Хронікі Вялікага княства Літоўскага і Жамойцкага», зьвесткі пра Міндоўга і Войшалка былі перакладзеныя на старабеларускую мову і ўлучаныя ў Хроніку Быхаўца.

Галіцка-Валынскі летапіс садзейнічаў таксама пераадоленьню традыцыйнай пагадовай формы выкладаньня падзеяў у літоўскім агульнадзяржаўным летапісаньні і станоўча паўплываў на разьвіцьцё беларускай гістарычнай прозы і гістарыяграфіі позьняга сярэднявечча і эпохі Адраджэньня.[3]

Крыніцы і заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ На думку Дзьмітрыя Ліхачова, Арсеня Насоўнава
  2. ^ Краўцэвіч А. К. Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага / Рэд. Георгі Штыхаў. — Мн.: Беларуская навука, 1998. С. 11.
  3. ^ а б Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 519
  4. ^ а б Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я.Купалы». — Гродна : ГрДУ, 2006. С. 34
  5. ^ У прыватнасьці, Уладзімер Пашута, Мікола Ермаловіч

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]