Іліяда

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Іліяда
Ἰλιάς
Рукапіс «Іліяды» V стагодзьдзя
Жанр: эпас
Аўтар: Гамэр
Мова арыгіналу: старажытнагрэцкая
Год напісаньня: VIII стагодзьдзе да н. э.
Перакладчык: Браніслаў Тарашкевіч
Папярэдні твор: Кіпрыі[d]
Наступны твор: Этыяпіда[d] і Постгамэрыка[d]

Іліяда (па-грэцку: Ἰλιάς) — старажытнагрэцкая эпічная паэма аб Іліёне (Троі), якая прыпісваецца легендарнаму эпічнаму паэту Старажытнай Грэцыі Гамэру.

Прынята лічыць, што «Іліяда» ўзьнікла ў 9—8 стагодзьдзях да н. э. у грэцкіх іянійскіх гарадах Малой Азіі, на аснове паданьняў крыта-мікенскай эпохі. Паэма напісаная гекзамэтрам (каля 15 700 радкоў), у 4—3 стагодзьдзях падзеленая антычным філёлягам Зэнадотам Эфэскім на 24 песьні. «Іліяда» распавядае пра гераічную асаду Троі шматплямённым ахейскім апалчэньнем на чале зь мікенскім правадыром Агамэмнанам. Галоўныя героі паэмы — Ахіл, Мэнэляй, Гэктар і іншыя правадыры. Не зважаючы на тое, што гісторыя ахоплівае толькі некалькі тыдняў апошняга году вайны, «Іліяда» згадвае або спасылаецца на шматлікія з грэцкіх легендаў аб аблозе, як то больш раньнія падзеі, такія як збор воінаў для аблогі, прычыны вайны і зьвязаныя зь імі праблемы, якія, як правіла, зьяўляюцца бліжэйшымі да пэрыяду пачатку вайны. Затым аповяд працягваецца прароцтвам будучыні, як то немінучая сьмерць Ахіла і падзеньне Троі, хоць і аповяд сканчаецца да таго часу, як гэтыя падзеі адбываюцца. У «Іліядзе» малююцца сацыяльныя адносіны «гамэраўскага пэрыяду», аднак у ёй захаваліся таксама і рудымэнты мікенскай эпохі. Напрыклад, большасьць пэрсанажаў «Іліяды» прадстаўляюць сабой старажытных, а часам яшчэ дагрэцкіх багоў, перайначаных ў працэсе перасячэньня мясцовых культаў з рэлігіяй Зэўса — боства новых заваёўнікаў.

«Іліяда» прадстаўляе сьвет цэласным, усёвымерным, якасна аднастайным. У старажытнасьці паэма лічылася зводам ведаў, крыніцай філязофіі і паэзіі, разам з тым захавала высокую мастацкую і гістарычную каштоўнасьць. Рэальнасьць значнай колькасьці гістарычных і геаграфічных фактаў эпічнай асновы засведчаная археалягічнымі раскопкамі, які пачаў нямецкі археоляг Генрых Шліман. У 1869 годзе ён выказаў сьмелую думку, што месцам Троі зьяўляўся курган Гісарлык у Малой Азіі. Раскопкі 1870—1890 гадоў пацьвердзілі ягоную гіпотэзу, што гамэраўскі эпас меў салідную фактычную аснову.

«Іліяда» як і працяг гісторыі «Адысэя» прыпісваецца аўтарству Гамэра. Нароўні з «Адысэяй» «Іліяда» зьяўляецца адным з найстарэйшых захаваных твораў заходняй літаратуры, а ягоны пісьмовы варыянт звычайна датуецца прыкладна да 8 стагодзьдзем да н. э.[1] У клясычнай вэрсіі, якая прынятая як стандарт, «Іліяда» ўтрымлівае 15693 радкоў, якая напісаная гамэраўскай грэцкай мовай. Паводле словаў Майкла Наджлера, «Іліяда» зьяўляецца больш складаным за «Адысэю»[2].

На беларускую мову паэма была ўпершыню перакладзена Браніславам Тарашкевічам[3].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Vidal-Naquet, Pierre. «Le monde d'Homère», Perrin, 2000. — С. 19. — ISBN 2-7028-6193-8
  2. ^ Myrsiades, Kostas. «Approaches to teaching Homer's Iliad and Odyssey». Modern Language Association of America. New York: Modern Language Association of America. 1987. ISBN 0873524993.
  3. ^ «Браніслаў Тарашкевіч. — Выбранае (1991)». Баравік.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Іліядасховішча мультымэдыйных матэрыялаў

  • Іліяда. Cummings Study Guides. Крытычны разбор. (анг.)
  • Іліяда. Shmoop. Крытычны разбор. (анг.)