Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Траецкі касьцёл
Траецкі касьцёл
Краіна Беларусь
Вёска Воўчын
Каардынаты 52°17′8″ пн. ш. 23°18′37″ у. д. / 52.28556° пн. ш. 23.31028° у. д. / 52.28556; 23.31028Каардынаты: 52°17′8″ пн. ш. 23°18′37″ у. д. / 52.28556° пн. ш. 23.31028° у. д. / 52.28556; 23.31028
Канфэсія каталіцтва
Эпархія Пінская дыяцэзія 
Архітэктурны стыль барока
Аўтар праекту Ёган Зыгмунт Дэйбель
Заснавальнік Станіслаў Аўгуст Панятоўскі
Дата заснаваньня XVIII ст.
Статус Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы на мапе Беларусі
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы
Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы на Вікісховішчы

Касьцёл Найсьвяце́йшай Тро́йцы — помнік архітэктуры XVIII ст. у Воўчыне. Знаходзіцца ў цэнтры гістарычнага мястэчка. Дзейнічае. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Утвараў адзіны ансамль зь сядзібна-паркавым комплексам князёў Чартарыйскіх, зруйнаваным расейскімі ўладамі.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

18 ліпеня 1729 году берасьцейскі архідыякан і намесьнік судзьдзі Янаўскай генэральнай кансысторыі Ўладзіслаў Суткоўскі заклаў нарожны камень касьцёла. Будаваньне сьвятыні вялося з фундацыі Станіслава Панятоўскага і скончылася ў 1733 годзе.

Паводле некаторых зьвестак, касьцёл канчаткова дабудавалі і абсталявалі толькі ў 1743 годзе дзякуючы намаганьням чарговага ўладальніка Воўчына Міхала Фрыдэрыка Чартарыйскага, які атрымаў гэты маёнтак у 1738 годзе. Работы з аздабленьня інтэр’ераў працягваліся і ў наступныя гады. Сярод архіўных матэрыялаў існуе таксама інфармацыя, што ў 1755 годзе ў Воўчыне працаваў архітэктар Крэйц, які быў адным з найлепшых вучняў Пёпэльмана, Яўха, Дэйбля.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Воўчын апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзейнічаць. У канцы XVIII ст. Адам Казімер Чартарыйскі правёў рамонт палаца і адначасна касьцёла.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) ў 1866 годзе расейскія ўлады сьпярша зачынілі касьцёл, а потым перарабілі яго пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Рэканструкцыя колішняга касьцёла пад царкву пачалася ў 1873 годзе. 30 жніўня 1876 году адбылося асьвячэньне царквы ў імя Найсьвяцейшай Тройцы. Гэтая царква была прыпісной да воўчынскай царквы Сьвятога Мікалая. За пэрыяд існаваньня царквы буйных рамонтаў і пераробак будынка не праводзілася.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Труна С. А. Панятоўскага

У 1918 годзе сьвятыню вярнулі каталікам. У 1925 годзе ў касьцёле праводзіўся рамонт тынкоўкі, апроч таго, зрабілі печку, умацавалі канструкцыю вежы, уставілі новыя дзьверы, аконныя рамы, адрамантавалі дах. У 1930-я гады сярод каталіцкага насельніцтва рэгіёну пачалася кампанія з адраджэньня помніка. У касьцёле захоўвалася мэтрыка Станіслава Аўгуста Панятоўскага — апошняга караля і вялікага князя. У ліпені 1938 году ў Воўчын з Санкт-Пецярбургу перавязьлі труну з астанкамі Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Перапахаваньне праводзілася таемна ад грамадзкасьці, без выкананьня неабходнага ў такім выпадку рытуалу. Другая сусьветная вайна прыпыніла распачаты рамонт касьцёла.

Па вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл і перадалі яго калгасу пад сховішча. Ксёндз мусіў пакінуць мястэчка, забраўшы касьцельны архіў. За часы савецкага панаваньня помнік прыйшоў у занядбаны стан: абваліўся дах зь вежай, дэкаратыўныя элемэнты фасаду, скульптуры эвангелістаў.

У 2007 годзе паўзруйнаваны касьцёл вярнулі Пінскай дыяцэзіі. Пачалася рэстаўрацыя помніка.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Помнік архітэктуры барока. Гэта цэнтрычны 8-гранны ў пляне аб’ём, накрыты гранёным шатровым дахам. У яго завяршэньні бэльвэдэр з гадзіньнікам-курантамі. Уваход вылучаецца нізкім прытворам, які не парушае цэнтрычнасьці агульнай кампазыцыі. Шырокія грані фасадаў падзяляюцца падвойнымі пілястрамі карынфскага ордэра, завяршаюцца лучковымі франтонамі з скульптурнымі выявамі эвангелістаў, ракайльнымі вазамі. Аконныя праёмы разьмяшчаюцца ў тры ярусы: лучковыя ўнізе і на другім ярусе вузкіх граняў; высокія аркавыя на шырокіх гранях, круглыя і авальныя люкарны ў верхнім ярусе. Прафіляваныя ліштвы акон упрыгожваюцца арнамэнтальнай лепкай і гірляндамі[1].

Унутраная прастора мае форму грэцкага крыжа. Яна перакрываецца роўнай стольлю. Куты зразаюцца чатырма авальнымі ў пляне памяшканьнямі зь лёджыямі на другім ярусе, на якія вядуць вітыя ўсходы. Два ярусы абмяжоўваюцца шырокім антаблемэнтам з прафіляваным карнізам і арнамэнтальным фрызам. Першы ярус сьценаў падзяляецца карынтскімі канэляванымі пілястрамі, другі — тонкімі лапаткамі з гірляндамі ў прасьценках. У дэкоры шырока выкарыстоўваецца стукавая лепка: картушы, гірлянды, букеты кветак, акантавы арнамэнт, гарэльефы пуцьці і херувімаў. Асноўнымі плястыка-дэкаратыўнымі акцэнтамі інтэр’еру выступаць тры алтары — галоўны і два бакавыя.

Побач з касьцёлам (з усходняга боку) захаваўся будынак плябаніі — 1-павярховы прастакутны ў пляне аб’ём пад вальмавым дахам з мансардай[2].

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сучасныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Кулагін А. Воўчынскі Троіцкі касцёл // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 135.
  2. ^ Кулагін А. Воўчынскі Троіцкі касцёл // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 136.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
  • Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  111Г000334