Мазовія
| Мазовія | |
| Mazovia | |
 | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна |  Польшча
|
| Статус | гістарычная вобласьць[d] |
| Адміністрацыйны цэнтар | Плоцк |
| Найбуйнейшыя гарады | Варшава, Прушкаў, Ломжа, Легіянова |
| Месцазнаходжаньне Мазовіі | |
| |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Мазо́вія (па-лацінску: Mazovia) — польскі гістарычны край. Сталіца — Плоцк, які ў часы валадарства Ўладзіслава Германа быў і сталіцай Польшчы.
Тапаніміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Назва краю паходзіць ад уласнага імені Маз (параўнайце Мазуры), якое азначае чалавека, які жыве ў балотах (‘вымазанага’), альбо мясьціну, якая азначае ‘забалочаны край’.
Тэрыторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
На поўначы Мазовія межавала з Тэўтонскім ордэнам ад ракі Ожыц да Граева і ракі Элк; спачатку ў склад Мазовіі на паўночным усходзе ўваходзілі таксама Добрынская, Любаўская, Міхалоўская, Хэлмінская землі і Куявія. На ўсходзе суседнічала зь яцьвягамі, літвой і русінамі; на поўдні — з Сандомерскай зямлёй.
Цяпер большая частка Мазовіі ўваходзіць у склад Мазавецкага ваяводзтва, частка краю — на абшарах Лодзінскага і Падляскага ваяводзтваў. Невялікія тэрыторыі ляжаць таксама ў межах Вармінска-Мазурскага, Куяўска-Паморскага і Люблінскага ваяводзтваў.
Мінуўшчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У пэрыяд між 960—991 рокамі мазавецкія землі ўвайшлі ў дзяржаву вялікапольскіх палянаў. Імаверна, першай сядзібай Пястаў тут стаў Улацлавак, дзе ў сярэдзіне X стагодзьдзя замест спаленай асады збудаванае новае гарадзішча. Пасьля 979 року Пясты збудавалі гарадзішча ў Плоньску, пазьней паўсталі таксама гарадзішчы ў Плоцку, Рацёнжу, Шрэнську, Цеханаве, Грудуску, Грэбску, Насельску[1].
У часе паганскай рэакцыі(d) Мецлаў спрабаваў стварыць у Мазовіі канкурэнцыю Пястаўскай Польшчы. У 1047 року Казімер I Аднавіцель здушыў паўстаньне і аддаў частку земляў над Бугам Яраславу Мудраму за дапамогу ў змаганьні. Пасьля гэтага Пясты зьнішчылі паганскія капішчы, культы і заняліся адбудовай касьцёлаў. У 1075 року створанае Мазавецкае біскупства з сядзібай у Плоцку; аднак паўднёвыя землі Мазовіі адносіліся да Гнезьненскай архідыяцэзіі.
У пачатку XIII стагодзьдзя пачаліся набегі на Мазовію прусаў, у выніку Конрад I саступіў Тэўтонскаму ордэну Хэлмінскую зямлю. У 1275 року Мазовію ўпершыню падзялілі між сабой Баляслаў II і Конрад II, сыны Земавіта I. У 1313 року рэгіён падзялілі ўжо на тры часткі Земавіт II, Тройдзень I і Вацлаў. У 1351 року князі Земавіт III і Казімер прысягнулі на вернасьць(d) Казімеру Вялікаму. Януш Старэйшы перанёс сталіцу сваёй часткі з Чэрску ў Варшаву. Аднак паступова ў XV—XVI стагодзьдзі землі Мазовіі зноў вярнуліся пад каралеўскую ўладу (канчаткова інкарпараваныя ў 1529 року на паседжаньні вальнага сойму). У Кароне рэгіён падзелены на Раўскае, Плоцкае і Мазавецкае ваяводзтвы.
Пасьля другога і трэцяга падзелаў Рэчы Паспалітай большая частка Мазовіі адышла да Прусіі, астатняя — Аўстрыі. У 1807 року гэтыя землі ўвайшлі ў склад створанага Напалеонам Банапартам Варшаўскага герцагства, а пасьля Венскага кангрэсу 1815 року Мазовія апынулася ў Царстве Польскім пад уладай Расеі. Спачатку створанае Мазавецкае ваяводзтва, замененае ў 1837 на губэрню, а ў 1844 — на Варшаўскую губэрню.
У міжваенны пэрыяд Мазовія ўваходзіла ў склад Варшаўскага ваяводзтва.
Падчас нацысцкай акупацыі было часткай Генэральнага губэрнатарства.
Месты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Першым сярод мазавецкіх местаў статус места атрымаў Плоцк. Да найбагацейшых месцаў у Сярэднявеччы належалі Цеханаў, Чэрск, Гастынін, Варшава, Ліў, Ломжа, Плоцк, Рава, Сахачаў і Вышаград.
Найбольшыя месты Мазовіі (больш за 20 тыс. жыхароў):
| № | Места | Насельніцтва | Плошча | Ваяводзтва |
|---|---|---|---|---|
| 1. |  Варшава
|
1 863 056 | 517,20 км² |  Мазавецкае
|
| 2. |  Плоцк
|
117 573 | 88,04 км² | Мазавецкае
|
| 3. |  Прушкаў
|
65 333 | 19,20 км² | Мазавецкае
|
| 4. |  Ломжа
|
60 264 | 33 км² |  Падляскае
|
| 5. |  Легіянова
|
52 995 | 13,50 км² | Мазавецкае
|
| 6. |  Пясэчна
|
51 979 | 16,20 км² | Мазавецкае
|
| 7. |  Астралэнка
|
48 995 | 33,50 км² | Мазавецкае
|
| 8. |  Скернявіцы
|
45 933 | 35 км² |  Лодзкае
|
| 9. |  Отвацк
|
44 333 | 47,30 км² | Мазавецкае
|
| 10. |  Зомбкі
|
44 325 | 11,13 км² | Мазавецкае
|
| 11. |  Маркі
|
43 164 | 26 км² | Мазавецкае
|
| 12. |  Цеханаў
|
42 239 | 32,78 км² | Мазавецкае
|
| 13. |  Валомін
|
42 150 | 17,24 км² | Мазавецкае
|
| 14. |  Мінск Мазавецкі
|
40 297 | 13,18 км² | Мазавецкае
|
| 15. |  Жырардаў
|
39 992 | 14,35 км² | Мазавецкае
|
| 16. |  Сахачаў
|
35 455 | 26,19 км² | Мазавецкае
|
| 17. |  Гродзіск Мазавецкі
|
32 818 | 13,19 км² | Мазавецкае
|
| 18. |  Млава
|
31 047 | 34,80 км² | Мазавецкае
|
| 19. |  Новы Двор Мазавецкі
|
28 564 | 28,21 км² | Мазавецкае
|
| 20. |  Ловіч
|
27 896 | 23,42 км² | Лодзкае
|
| 21. |  Вышкаў
|
26 841 | 20,80 км² | Мазавецкае
|
| 22. |  Кабылка
|
24 414 | 19,64 км² | Мазавецкае
|
| 23. |  Пястаў
|
23 140 | 5,76 км² | Мазавецкае
|
| 24. |  Остраў Мазавецка
|
22 399 | 22,09 км² | Мазавецкае
|
| 25. |  Граева
|
21 900 | 18,93 км² | Падляскае
|
| 26. |  Плоньск
|
21 817 | 11,60 км² | Мазавецкае
|
| 27. |  Сулеювэк
|
21 253 | 19,30 км² | Мазавецкае
|
| 28. |  Замбраў
|
21 166 | 19 км² | Падляскае
|
| 29. |  Юзэфаў
|
21 000 | 24 км² | Мазавецкае
|
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Sławomir Wadyl, Pomorze Wschodnie w X wieku. Uwagi na marginesie pracy Błażeja Śliwińskiego, Początki Gdańska: Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk 2009, s. 298.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku PWN Праверана 2023-01-16 г.
- Mazowsze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885. — S. 188
- szlachta mazowiecka Праверана 2007-03-04 г. Архіўная копія ад 2016-05-07 г.