Мар’іна Горка

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Мар’іна Горка
лац. Marjina Horka
Герб Мар’інай Горкі Сьцяг Мар’інай Горкі
Першыя згадкі: XVI стагодзьдзе
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Менская
Раён: Пухавіцкі
Плошча: 8,2 км²
Насельніцтва (2018)
колькасьць: 21 167 чал.[1]
шчыльнасьць: 2581,34 чал./км²
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1713
Паштовыя індэксы: 222810, 222811, 222827
СААТА: 6244501000
Нумарны знак: 5
Геаграфічныя каардынаты: 53°31′0″ пн. ш. 28°8′30″ у. д. / 53.51667° пн. ш. 28.14167° у. д. / 53.51667; 28.14167Каардынаты: 53°31′0″ пн. ш. 28°8′30″ у. д. / 53.51667° пн. ш. 28.14167° у. д. / 53.51667; 28.14167
Мар’іна Горка на мапе Беларусі ±
Мар’іна Горка
Мар’іна Горка
Мар’іна Горка
Мар’іна Горка
Мар’іна Горка
Мар’іна Горка
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ма́р’іна Го́рка — места ў Беларусі, на рацэ Цітаўцы. Адміністрацыйны цэнтар Пухавіцкага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 21 167 чалавек[1]. Знаходзіцца за 63 км на паўднёвы ўсход ад Менску. Чыгуначная станцыя Пухавічы на лініі Менск — Асіпавічы, аўтамабільныя дарогі на Менск, Бабруйск, Ігумен, Узду.

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У тапоніме «Мар’іна Горка» спалучаецца паняцьце «Горка» (невялікая гара) і азначэньне «Мар’іна», якое паходзіць ад асабістага імя[2]. Існуе некалькі меркаваньняў пра паходжаньне назвы места. Адзінай афіцыйнай пазыцыі на гэты конт у наш час няма. Паводле першага паданьня, назва мясцовасьці пайшла ад узвышша, на якім павесілася дачка тутэйшага зямяніна Марыя (дзяўчына ня вытрымала разлукі з каханым на зьвінавачваньне ўласным бацькам у стасунках з прастачынай). Згодна зь іншай легендай, паселішча назвалі «Мар’інай Горкай» ад суседняй царквы, дзе знаходзіўся цудоўны абраз Божай Маці[3]. Таксама існуе паданьне, што назва паселішча ўтварылася ад паганскай традыцыі, бо некалі тут было капішча, дзе паганцы маліліся сваёй багіні Мары[4].

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Упершыню Мар’іна Горка ўпамінаецца ў XVI ст. У розныя часы паселішча знаходзілася ў валоданьні Радзівілаў, Бужынскіх, Ратынскіх, Крупскіх і іншых.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Мар’іна Горка апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Ігуменскім павеце Менскай губэрні.

Баніфацы Крупскі, уладальнік паселішча, быў адным з арганізатараў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у краі, па здушэньні якога расейскія ўлады канфіскавалі ягоную маёмасьць, а самога выслалі ў Сыбір. За верную службу «царю и отечеству» Мар’іну Горку перадалі царскаму чыноўніку Макаву. Будаваньне Лібаўска-Роменскай чыгункі (1873 год) паспрыяла разьвіцьцю паселішча. 30 жніўня 1880 году тут адкрылася сельскагаспадарчая школа. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у вёсцы было 24 двары.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Мар’іна Горка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, дзе 17 чэрвеня 1924 году стала цэнтрам Пухавіцкага раёну. У 1935 годзе на загад народнага камісара абароны СССР Клімента Варашылава ў Мар’іну Горку перакінулі конную дывізію з-пад Арэнбурга (Расейская СФСР). Затым дадалася 214-я паветрана-дэсантная брыгада, якую павялічылі да корпуса. Таксама разьмясьцілі дэсантна-бамбавальны полк і школу пілётаў, якую пазьней перавялі ў Паставы. Урэшце Генэральны штаб СССР заснаваў у Мар’інай Горцы Пухавіцкую пяхотную вучэльню, якая была 3-й у Савецкім Саюзе. У вучэльні выкладаў падпалкоўнік Іван Якубоўскі[5].

27 верасьня 1938 году Мар’іна Горка атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 28 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У чэрвені 1941 году пры пачатку Нямецка-савецкай вайны Пухавіцкую пяхотную вучэльню перавялі ў Верхні Ўсьцюг, што ў Валагодзкай вобласьці Расеі. У ліпені 1941 году 214-я паветрана-дэсантная брыгада ўдзельнічала ў бітве пад Старымі Дарогамі. Падчас нямецкай акупацыі 1941—1944 гадоў у Мар’інай Горцы разьмясьцілі вайсковы шпіталь, зэнітна-артылерыйскую школу і сапэрныя курсы. У 1945 годзе з Чэхаславаччыны ў Мар’іну Горку вывелі 30-ю гвардзейскую мотастралковую дывізію, якая разьмініравала Пухавіцкі раён[5].

22 ліпеня 1955 году Мар’іна Горка атрымала статус места. У студзені 1963 году ў месьце разьмясьцілі 5-ю брыгаду спэцпрызначэньня. Яшчэ ў 1962 годзе для 5-й брыгады стварылі асобны вайсковы гарадок з прапускной сыстэмай. Брыгаду падпарадкавалі Галоўнай разьведвальнай управе СССР у Маскве. У 1968 годзе 30-ю мотастралковую дывізію вярнулі ў Чэхаславаччыну для здушэньня Праскай вясны, пасьля чаго пакінулі ў славацкім Зволене. Яе месца ў Мар’інай Горцы заняла зэнітная ракетная брыгада з комлексамі «Аса» і 8-я гвардзейская танкавая дывізія, якая мела скарочаны штат у памеры 2500 чалавек замест 11 000. У 1985 годзе 334-ы атрад 5-й брыгады спэцпрызначэньня накіравалі на Аўганска-савецкую вайну пад назвай 5-ы асобны мотастралковы батальён[5].

У 1991 годзе 8-ю танкавую дывізію распусьцілі, замест якой з Чэхаславаччыны ў Мар’іну Горку вярнулі 30-ю мотастралковую дывізію лікам 12 000 чалавек. Празь нястачу сховішчаў адзін зь яе палкоў разьмясьцілі без бронетранспартэраў і танкаў. Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь скараціла 30-ю дывізію да брыгады, якую пазьней пераўтварылі ў базу захоўваньня тэхнікі. Для выведзеных з Усходняй Нямеччыны савецкіх частак фінскія будаўнікі ўзьвялі квартал і ўнівэрмаг «Хэльсынкі». У 2000 годзе зэнітную ракетную брыгаду перакінулі ў лясны гарнізон Даманава (Берасьцейская вобласьць)[5].

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1897 год — 108 чал. (57 муж. і 51 жан.)[6]
  • XX стагодзьдзе: 1939 год — 6,5 тыс. чал.; 1970 год — 11,3 тыс. чал.; 1972 год — 11,8 тыс. чал.[7]; 1991 год — 20,1 тыс. чал.; 1997 год — 23 214 чал.[8]; 1998 год — 23,1 тыс. чал.[9]
  • XXI стагодзьдзе: 2006 год — 22,9 тыс. чал.; 2007 год — 22,8 тыс. чал.; 2009 год — 21 446 чал.[10] (перапіс); 2016 год — 21 280 чал.[11]; 2017 год — 21 303 чал.[12]; 2018 год — 21 167 чал.[1]

Адукацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Мар’інай Горцы працуюць аграрна-тэхнічны каледж імя У. Лабанка, гімназія, 4 сярэднія, музычная і спартовая школы, 6 дашкольных установаў.

У месьце знаходзіцца вёска дзетак-сірацінаў ГА «Беларускі фонд SOS-Дзіцячая вёска».

Мэдыцына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць лякарня і 2 паліклінікі.

Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзейнічаюць палац культуры, 3 бібліятэка.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Прадпрыемствы машынабудаўнічай, лёгкай, харчовай, мэблевай прамысловасьці.

Транспарт[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Чыгуначны вакзал

Мескі й прымескі транспарт улучае аўтобусы і маршрутныя таксі. Асноўнымі транспартнымі вузламі зьяўляюцца пляц перад чыгуначным вакзалам і разьмешчаны непадалёк аўтавакзал. Набыць квіткі на праезд у аўтобусе можна ў кандуктара, у маршрутцы — у кіроўцы (аплачваць праезд прынята адразу па пасадцы).

Чыгункай безь перасадак можна даехаць на электрацягніку да Менску (паўночна-заходні кірунак, каля 80 хвілінаў) або да Асіпавічаў (паўднёва-ўсходні кірунак, каля 60 хвілінаў).

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы[13].

Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сядзібна-паркавы комплекс Макавых (1876)

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Царква Раства Багародзіцы (XVIII ст., Сьвяты Пасад[14])
  • Царква Раства Багародзіцы (1874)
  • Царква Аляксандра Неўскага (1871)

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  2. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 79.
  3. ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пухавіцкага р-на / Укл. А. А. Прановіч. — Мн.: Беларусь, 2003.
  4. ^ Калевіч Г. Мар’іна Горка. Духоўнае Адраджэньне // «Ave Maria» № 1—2 (166—167), 2009 г.
  5. ^ а б в г Вікенцій Ключнік. Тут пачынаўся спэцназ // Плацдарм. — 5 сьнежня 2013. — № 21 (29).
  6. ^ Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 11. Спр. 1306.
  7. ^ Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
  8. ^ ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 74.
  9. ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 10. С. 113.
  10. ^ Перепись населения — 2009. Минская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  11. ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  12. ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  13. ^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
  14. ^ Jelski A. Maryi-Góra // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 156.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]