Міхась Машара

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Міхась Машара
Міхаіл Антонавіч Машара
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Міхаіл Антонавіч Машара
Псэўданімы С.Антонаў; М.Каліна, Міх.Каліна, Міхась Каліна; М.Машарак; Крыптанім: М.М.
Нарадзіўся 18 лістапада 1902
хутар Падсосна, Дзісенскі павет, Віцебская губэрня
Памёр 7 чэрвеня 1976 (73 гады)
Менск
Пахаваны
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці Пісарчук, справавод, журналіст, рэдактар
Гады творчасьці 1927—1976
Жанр Паэзія, проза, драматургія, пераклад
Мова беларуская мова[1], расейская мова[1] і польская мова[1]
Дэбют часопіс «Заранка», 1927
Значныя творы Трылёгія раманаў «Крэсы змагаюцца» (1966), «Сонца за кратамі» (1968) і «Лукішкі» (1970)
Прэміі
Ордэн Чырвонай Зоркі
Ордэн Чырвонай Зоркі
Ордэн «Знак Пашаны»
Ордэн «Знак Пашаны»
Узнагароды
ордэн Чырвонай Зоркі ордэн «Знак Пашаны»
Творы на сайце Knihi.com

Міхаі́л Анто́навіч Маша́ра (18 лістапада 1902, хутар Падсосна, Дзісенскі павет, цяпер Шаркоўшчынскі раён — 7 чэрвеня 1976, Менск) — беларускі паэт, празаік, драматург, перакладчык.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і, у засьценку Падсосна (Дзісенскага пав. Віленскай губ., цяпер Шаркаўшчынскі раён). Дзяцінства правёў у вёсцы Таболы (Дзісенскага павету, цяпер Шаркоўшчынскі раён). Навучаньне пачаў у шкунцікаўскай народнай школе, якую скончыў напярэдадні Першай сусьветнай вайны. Там употай ад настаўнікаў упершыню прачытаў беларускамоўныя выданьні зь вершамі Янкі Купалы, Якуба Коласа і Францішка Багушэвіча.

З дапамогай школьнага настаўніка ўладкаваўся на пасаду пісарчука ў канцылярыю Ігуменскай воласьці (Менская губэрня). За год працы назьбіраў грошай на падручнікі і навучаньне ў вышэйшай пачатковай школе (пазьней — працоўная школа 2-й ступені) ў Глыбокім (Дзісенскі павет, Віленская губэрня), якую скончыў у 1918 годзе. Тамсама пачаў пісаць вершы па-расейску, але пасьля крытыкі настаўніка літаратуры амаль на 10 гадоў адмовіўся ад вершаскладаньня.

Працаваў справаводам зямельнага аддзела Германавіцкага валаснога выканаўчага камітэта (Дзісенскі павет), удзельнічаў у разьмеркаваньні насеньня між беднякамі. Падчас польскай акупацыі ўпершыню трапіў пад арышт, але яго выпусьцілі пад нагляд паліцыі як непоўнагадовага.

У 1920 г. добраахвотна далучыўся да Чырвонай Арміі ў якасьці сувязіста 18-й Паўночнай стралковай дывізіі, удзельнічаў у баях у Польшчы. Пасьля акружэньня і інтэрнаваньня дывізіі на 11 месяцаў трапіў у лягер Зальцьведаль[2] для палонных у Саксоніі (Нямеччына), а па заключэньні Рыскай мірнай дамовы — яшчэ на 8 месяцаў у канцэнтрацыйны лягер «Шчыпёрна» ў Верхняй Сылезіі (Польшча), які вызначаўся жорсткімі ўмовамі для вязьняў.

У лістападзе 1923 г. трапіў пад заклік у польскае войска, скончыў фэльчарскую школу. Да пачатку 1925 г. у санітарным батальёне ў Горадні. Пасьля дэмабілізаваньня вярнуўся ў Таболы, ствараў гурткі Беларускай сялянска-работніцкай грамады (БСРГ), працаваў інструктарам у яе Цэнтральным камітэце.

Пасьля разгрому БСРГ у пачатку 1927 г. рэдагаваў віленскую газэту «Наша воля». Пасьля трэцяй яе канфіскацыі трапіў пад арышт, затым яго перавезьлі на допыты ў Глыбокае, адтуль амаль празь месяц — у віленскую турму Лукішкі, дзе прасядзеў больш за 4 гады. У астрозе зноў пачаў пісаць вершы, якія здолеў перадаць на волю. Яго першы паэтычны зборнік «Малюнкі» выдала ў 1928 г. Зоська Верас на ўласныя грошы.

Па вяртаньні з турмы дамоў ажаніўся. Да 1939 г. працаваў лесарубам і плытагонам. Тым часам выйшлі з друку яго зборнікі «На сонечны бераг» (1934), «Напрадвесьні» (1935), паэмы «Сьмерць Кастуся Каліноўскага» (1934), «Вясельле» (1934) і «Мамчына горка» (1936), п’есы «Вось тут і зразумей» (1934), «Чорт з-пад печча» (1935) і «Лёгкі хлеб» (1936)[3]. Зборнік жа «З-пад стрэх саламяных» (1937) канфіскавалі, а «З ваколіцаў сініх балот» страцілі да выданьня.

З прыходам у Заходнюю Беларусь Чырвонай Арміі яго запрасілі на пасаду кіраўніка аддзела народнай асьветы ў валасны выканкам Шаркаўшчыны, абралі дэпутатам Народнага Сходу, які праходзіў у Беластоку, улучылі ў склад дэлегацыі ад Беларусі на сэсію Вярхоўнага Савета СССР. У Беластоку адбылося і знаёмства зь Янкам Купалам і Якубам Коласам. У 1940 г. стаўся чальцом Саюза пісьменьнікаў Беларусі.

Падчас нямецка-савецкай вайны працаваў у газэтах «Зьвязда», «Савецкая Беларусь» і «Партызанскае слова», у рэдакцыі радыёвяшчаньня ў Маскве, а вярнуўшыся ў пачатку 1944 году ў Беларусь, — галоўным рэдактарам літаратурна-драматычнага вяшчаньня беларускага радыё. Тым часам напісаў шмат вершаў і апавяданьняў. У 1944 г. надрукавалі яго паэтычны зборнік «Беларусі», які ўвабраў вершы, напісаныя ў час вайны.

Пасьля вайны пераехаў у Менск, працаваў загаднікам аддзела літаратуры і мастацтва рэдакцыі часопіса «Полымя» (1945—1947), загаднікам аддзела літаратуры навукі і мастацтва ў «Настаўніцкай газэце» (1947—1949), працягваў пісаць творы. Убачылі сьвет такія кнігі, як «Выбраная лірыка» (1945), «Праз навальніцы» (1948), «Урачыстасьць» (1952), «Выбраныя творы» (1958), «Ад родных аселіц» (1959), «Мая азёрная краіна» (1962).

У 1960—1970-я гады ў жанры прозы стварыў трылёгію, прысьвечаную вызваленчыму руху Заходняй Беларусі, куды ўвайшлі раманы «Крэсы змагаюцца» (1966), «Сонца за кратамі» (1968) і «Лукішкі» (1970). Таксама напісаў раманы «Ішоў дваццаты год» (1973) і «Прыйдзе час» (1975). У 1975 г. выйшла з друку і кніга яго ўспамінаў «Старонкі летапісу».

Перакладаў на беларускую мову паэтычныя і празаічныя творы Аляксандра Блока, Сяргея Ясеніна, Мікалая Гогаля, Канстанціна Сіманава і Фёдара Гладкова з расейскай, Максіма Рыльскага і Паўла Тычыны з украінскай, Генрыка Сянкевіча і Уладзіслава Бранеўскага з польскай. У сваю чаргу, яго творы перакладаліся на розныя мовы.

Шэраг яго вершаў беларускія кампазытары Мікалай Аладаў, Зьміцер Лукас, Юры Семяняка і Аляксей Туранкоў[4] паклалі на музыку. Для дзяцей пісаў вершаваныя казкі і паэмы, што выйшлі асобнымі выданьнямі, — «Зязюльчыны сьлёзы» (1961), «Зелянушка і Кракатушка» (1964), або друкаваліся на старонках пэрыёдыкі.

Узнагароджваўся ордэнамі Чырвонай Зоркі (1943), «Знак пашаны» (1967), мэдалямі.

Пахаваны на Паўночных могілках у Менску.

Асабісты архіў, набыты Цэнтральнай навуковай бібліятэкай імя Якуба Коласа ў 1983 годзе ў жонкі, захоўваецца ў аддзеле рэдкіх кніг і рукапісаў пад №32 і складаецца з 539 адзінак захаваньня за 1922—1982 гг.[5]

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • «Малюнкі» (паэтычны зборнік, 1928)
  • На сонечны бераг! Вільня, 1934;
  • «Сьмерць Кастуся Каліноўскага» (паэма, 1934);
  • «Вясельле» (паэма, 1934);
  • Напрадвесьні Вільня, 1935;
  • «Мамчына горка» (паэма, 1936);
  • «Маладая Беларусь», «З асьнежаным ветрам» (вершы) // Маладая Беларусь : часопіс. — 1936. — № 1. — С. 3—5.
  • «З-пад стрэх саламяных» (зборнік, 1937);
  • «З ваколіцаў сініх балот» (страчаны, ня выдадзены зборнік)
  • «Беларусі» (паэтычны зборнік, 1944);
  • Выбраная лірыка. Менск, 1945;
  • «Праз навальніцы» (зборнік, 1948);
  • «Урачыстасьць» (зборнік, 1952);
  • Выбраыя творы Менск, 1958;
  • «Ад родных аселіц» (зборнік, 1959);
  • «Зязюльчыны сьлёзы» (збор вершаваных казак, 1961);
  • Мая азёрная краіна: Выбранае. Менск, 1962;
  • «Зелянушка і Кракатушка» (збор вершаваных казак, 1964);
  • Крэсы змагаюцца Раман-хроніка. Менск, 1966;
  • Сонца за кратамі: Раман-хроніка. Менск, 1968;
  • Лукішкі: Раман-хроніка. Менск, 1970;
  • «Ішоў дваццаты год» (раман, 1973);
  • «Прыйдзе час» (раман, 1975);
  • Старонкі летапісу: Кніга ўспамінаў. Менск, 1975.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б в Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  2. ^ Машара Міхась Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асьветы, грамадзкія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794-1991. Леанід МаракоўПраверана 20 лістапада 2012 г.
  3. ^ Машара Міхась Заходняя Беларусь. Культурна-асьветніцкі клюб «Спадчына»Праверана 20 лістапада 2012 г.
  4. ^ Ганна Сосна (5 лістапада 2012) Наш знакаміты зямляк Міхась Машара. Да 110-годзьдзя з дня нараджэньня пісьменьніка Культура. Газэта «Кліч Радзімы». Праверана 20 лістапада 2012 г.
  5. ^ Тацяна Жук, Марына Ліс (19 лістапада 2012) Рукапісы не гараць. Міхась Машара Культура. Tut.byПраверана 20 лістапада 2012 г.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]