Раманізацыя беларускай мовы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Раманіза́цыя альбо запіс лацінскім пісьмом беларускага тэксту — сыстэма пісьма, прызначаная для трансьлітарацыі беларускай мовы з кірылічнага альфабэту ў лацінскі альфабэт.

Паводле сусьветнай практыкі, пры наяўнасьці ў пэўнай мове традыцыйнага лацінскага альфабэту ўсе ўласныя назвы (ня толькі геаграфічныя), якія належаць гэтай мове, мусяць нязьменна перадавацца ў лацінапісьмовай прасторы іншых моваў. Асобныя сыстэмы трансьлітарацыі (раманізацыі) ствараюцца толькі для тых моваў, якія гістарычна ня маюць лацінскага альфабэту[1].

Праз шматгадовую расейскую акупацыю Беларусі ў рэчышчы палітыкі русіфікацыі (этнацыду) беларусаў замест традыцыйнай гістарычнай лацінкі зьявілася некалькі мэтадаў раманізацыі беларускай мовы, якія розьняцца між сабою ўжываным зборам літараў і знакаў лацінскага пісьма, дадатковымі правіламі, сфэрамі выкарыстаньня, адназначнасьцю ператварэньня і іншымі фактарамі.

Асноўныя мэтады і стандарты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Параўнальная табліца пэўных сыстэмаў раманізацыі беларускіх літараў
Кірыліца Мовазнаўчая[а 1] ALA-LC BGN/PCGN ISO 9 Нацыянальны-2000 Bielarulacinka[а 2]
А а a a a a a
Б б b b b b b
В в v v v v v
Г г h h h g h
Ґ ґ g g - -
Д д d d d d d
Дж дж dz͡h dzh
Дз дз dz dz dz dz dz
Е е e e ye e ie, je
Ё ё ë i͡o yo ë io, jo
Ж ж ž z͡h zh ž ž
З з z z z z z
І і i i i ì i
Й й j ĭ y j j
К к k k k k k
Л л l l l l l l
М м m m m m m
Н н n n n n n
О о o o o o o
П п p p p p p
Р р r r r r r
С с s s s s s
Т т t t t t t
У у u u u u u u
Ў ў ŭ (w) ŭ w ǔ ú
Ф ф f f f f f
Х х x (ch) kh kh h ch
Ц ц c ts ts c c
Ч ч č ch ch č č
Ш ш š sh sh š š
- - - - -
Ы ы y y y y y
Ь ь -
Э э è ė e è e
Ю ю ju i͡u yu û iu, ju
Я я ja i͡a ya â ia, ja ia, ja
  1. ^ У дужках ( ) падаюцца старыя варыянты
  2. ^ Для е, ё, ю, я дыграфы je, jo, ju, ja выкарыстоўваюцца ў пачатку словаў, пасьля галосных, апострафа, разьдзяляльнага мяккага знаку (ь) або у нескладовага (ў)

Прыклады выкарыстаньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Кірыліца Беларусь Магілёў сям’я
Лацінка Biełaruś Mahiloǔ siamja
BGN/PCGN Byelarus Mahilyow syamya
Мовазнаўчы Belarus′ Mahilëŭ sjamja
ALA-LC Belarus′ Mahili͡oŭ si͡ami͡a
ISO 9 Belarus′ Magìlëǔ sâm’â
Нацыянальны-2000[a] Bielarus’ Mahilioú siamja
Нацыянальны-2007 Bielaruś Mahilioŭ siamja
Bielarulacinka Bielaruś Mahilioŭ siamja
Slavik-1 Bielaruś Bielaruś Mahiliou̯ siamja

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Для е, ё, ю, я дыграфы je, jo, ju, ja выкарыстоўваюцца на пачатку словаў, пасьля галосных, апострафа, разьдзяляльнага мяккага знаку (ь) або у нескладовага (ў).

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Вячорка В. І кірыліца, і лацінка нам не чужыя, Радыё Свабода, 27 кастрычніка 2017 г.
  2. ^ National System of Geographic Names Transmission into Roman Alphabet in Belarus, Ninth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names New York , 21 — 30 August 2007

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]