Саматэвічы
| Саматэвічы лац. Samatevičy | |
.jpg) Траецкая царква | |
| Першыя згадкі: | 1585 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Магілёўская |
| Раён: | Касьцюковіцкі |
| Сельсавет: | Беладубраўскі |
| Насельніцтва: | 11 чал. (2011) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2245 |
| СААТА: | 7235804131 |
| Нумарны знак: | 6 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°13′10″ пн. ш. 31°50′7″ у. д. / 53.21944° пн. ш. 31.83528° у. д.Каардынаты: 53°13′10″ пн. ш. 31°50′7″ у. д. / 53.21944° пн. ш. 31.83528° у. д. |
Саматэвічы на мапе Беларусі ±   Саматэвічы | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Саматэ́вічы[1] — былая вёска ў Беларусі, на рацэ Чарняўцы. Уваходзіла ў склад Беладубраўскага сельсавету Касьцюковіцкага раёну Магілёўскай вобласьці. Знаходзілася за 30 км на паўднёвы захад ад Касьцюковічаў, за 33 км ад чыгуначнай станцыі Камунары (лінія Крычаў — Сураж); на аўтамабільнай дарозе Касьцюковічы — Красная Гара.
Саматэвічы — даўняе мястэчка гістарычнай Амсьціслаўшчыны. Радзіма беларускага паэта Аркадзя Куляшова. У выніку Чарнобыльскай катастрофы 1986 году вёска апынулася на забруджанай радыяцыяй тэрыторыі, а яе жыхароў перасялілі ў Новыя Саматэвічы.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Першы пісьмовы ўпамін пра Саматэвічы як сяло Крычаўскага староства Амсьціслаўскага ваяводзтва датуецца 1585 годам. У 1688 годзе тут існавала царква. Паводле інвэнтару Крычаўскага староства 1694 году ў Саматэвічах было 4 дымы, паводле інвэнтару 1709 году — 8 дымоў, 6 валок зямлі. На 1747 год — 23 двары.
Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Саматэвічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Чэрыкаўскім павеце Магілёўскай губэрні. Побач зь сялом існавала аднайменнае мястэчка, дзе было 42 двары. На 1779 год тут было 46 двароў, у складзе маёнтку графа Р. Пацёмкіна.
У 1842 годзе ў Саматэвічах збудавалі мураваную царкву Сьвятой Тройцы. На 1848 год у сяле было 60 двароў. У 1864 годзе з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі ў Саматэвічах народную вучэльню. З 1867 году ў мястэчку штогод праводзіліся 2 кірмашы. На 1886 год у Саматэвічах было 94 двары, дзейнічалі царква і касьцёл, працавалі валасная ўправа, школа, лякарня, вятрак, заезны дом, 6 крамаў, вінакурня. На 1888 год у Саматэвічах было 97 двароў, працавалі валасная ўправа, пошта і 4 крамы. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, існавалі аднаменныя мястэчка (77 двароў, малітоўны дом, фэльчарскі ўчастак, багадзельня, крама, карчма) і сяло (162 двары, царква, хлебазапасны магазын). На 1909 год у мястэчку было 97 двароў, у сяле — 144 двары.
Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Саматэвічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе ў выніку ўзбуйненьня Саматэвічы вярнулі БССР, дзе 20 жніўня яны сталі цэнтрам сельсавету Касьцюковіцкага раёну Калінінскай акругі, з 20 лютага 1938 году — Магілёўскай вобласьці. У 1935 годзе мястэчка і сяло электрафікавалі.
У 1977 годзе да Саматэвічаў далучылі вёскі Зелянковічы 1 і Зелянковічы 2. У 1984 годзе ў вёсцы заснавалі Літаратурны музэй імя Аркадзя Куляшова (у 1986 годзе яго перавялі ў Касьцюковіцкі краязнаўчы музэй). У гэты час на галоўнай вуліцы Саматэвічаў месьціліся гаспадарчая і харчовая крамы, кнігарня, дашкольная ўстанова, школа, лякарня і пошта[2]. На 1986 год у вёсцы было 424 двары.
28 красавіка 1986 году, празь дзень па Чарнобыльскай катастрофе, над вёскай праліўся дождж з хмары, утворанай выкідамі ад выбуху рэактара. У выніку ўзровень радыяцыйнага забруджваньня склаў звыш 30 кюры[3]. У 1991 годзе, па выступленьні генэральнага сакратара КПСС Міхаіла Гарбачова ў мясцовым клюбе, вяскоўцаў адсялілі ў новы пасёлак непадалёк, які атрымаў назву Новыя Саматэвічы. Бульдозэрамі разбурылі і засыпалі зямлёй 1,5 тыс. адселеных дамоў. На 2011 год тут налічвалася звыш 10 самасёлаў, у тым ліку адна сям’я з 2 дзецьмі. На ўлік сваё месца жыхарства паставіў толькі 1 вясковец[2]. 30 чэрвеня 2015 году вёска ліквідаваная[4].
Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Саматэвічы знаходзяцца на ўсходзе Магілёўскай вобласьці, за 185 км ад Магілёва. За 10 кілямэтраў ад вёскі праходзіць граніца з Бранскай вобласьцю Расейскай Фэдэрацыі. Празь вёску цячэ рака Чарняўка, прыток Беседзі (басэйн Дняпра), непадалёк пачынаецца рака Алёшня.
Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- XVIII стагодзьдзе: 1772 год — 197 чал.; 1779 год — 220 чал.; 1795 год — 220 чал.[5]
- XIX стагодзьдзе: 1816 год — 289 чал.; 1834 год — 349 чал.; 1858 год — 408 чал.; 1880 год — 473 чал. у сяле Саматэвічах[6]; 1886 год — 523 чал.[7] у сяле Саматэвічах; 1888 год — 744 чал. у сяле Саматэвічах; 1897 год — 494 чал. у мястэчку Саматэвічах і 953 чал. у сяле Саматэвічах
- XX стагодзьдзе: 1909 год — 744 чал. у мястэчку Саматэвічах і 1006 чал. у сяле Саматэвічах; 1959 год — 1048 чал.; 1986 год — 1098 чал.[8]; 1999 год — 48 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2007 год — 1 чал.[9]; 2010 год — 20 чал.
Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Мэмарыяльны камень А. Куляшову
- Помнік расстраляным жыдам
- Царква Сьвятой Тройцы (1842; мураўёўка), дзе знаходзіцца крыпта з трыма цаглянымі трунамі. У адной труне пахавалі мясцовага зямяніна-фундатара царквы, у другой — яго маці[2]
Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Краявіды Саматэвічаў
-
Мэмарыяльны камень А. Куляшову -
Інтэр’ер царквы -
Помнік расстраляным жыдам -
Месца, дзе стаяла хата
.jpg)
Асобы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Іван Ветраў (1905—1986) — беларускі савецкі дзяржаўны дзяяч
- Аркадзь Куляшоў (1914—1978) — беларускі паэт, народны паэт БССР
Дадатковыя зьвесткі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Мясцовая цагельня, паводле старажытнага звычаю, прадавала вырабленую цэглу па 10-дзённым апусканьні ў ваду, калі тая не набірала вагу
- Штогод 2 жніўня (у дзень прарока Ільлі) да самай Чарнобыльскай катастрофы 1986 году ў Саматэвічах адбываўся кірмаш з удзелам гасьцей з Расеі і Ўкраіны[2]
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (djvu). С. 161.
- ^ а б в г Іванова І. Саматэвічы назаўжды // Насуперак Чарнобылю. — 26 красавіка 2011. — № 1 (6). — С. 3.
- ^ Кляшчук А. Бывай, абуджаная ў сэрцы, дарагая // Зьвязда : газэта. — 23 сьнежня 2006. — ISSN 1990-763x.
- ^ «Об упразднении сельских населенных пунктов Костюковичского района». Решение Костюковичского районного Совета депутатов от 30 июня 2015 г. № 11-5(недаступная спасылка) (рас.)
- ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 137.
- ^ Słownik geograficzny... T. X. — Warszawa, 1889. S. 253.
- ^ Віталёва В. Саматэвічы // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 217.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 5. Кн. 1. — Менск, 2008. С. 705.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 5. Кн. 1. — Менск, 2008. С. 704.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — 512 с. — ISBN 985-11-0238-5
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 5, кн. 1. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2008. — 728 с. ISBN 978-985-11-0409-9.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew. — Warszawa, 1889.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| ||||||||