Самахвалавічы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Самахвалавічы
лац. Samachvałavičy
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Менская
Раён: Менскі
Сельсавет: Самахвалавіцкі
Насельніцтва: 2541 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 17
Паштовы індэкс: 223013
Нумарны знак: 5
Геаграфічныя каардынаты: 53°44′27″ пн. ш. 27°30′7″ у. д. / 53.74083° пн. ш. 27.50194° у. д. / 53.74083; 27.50194Каардынаты: 53°44′27″ пн. ш. 27°30′7″ у. д. / 53.74083° пн. ш. 27.50194° у. д. / 53.74083; 27.50194
Самахвалавічы на мапе Беларусі ±
Самахвалавічы
Самахвалавічы
Самахвалавічы
Самахвалавічы
Самахвалавічы
Самахвалавічы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Самахва́лавічы[1]вёска у Беларусі, на рацэ Пцічы. Цэнтар сельсавету Менскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 2541 чалавек. Знаходзяцца за 10 км на поўдзень ад Менску, за 25 км ад чыгуначнай станцыі Менск-Пасажырскі. Аўтамабільныя дарогі на Менск, Койданаў, Слуцак.

Самахвалавічы — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. З 1964 году тут працуе Інстытут пладаводзтва НАН Беларусі, а з 1990-га — Інстытут агародніцтва.

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тапонім Самахва́лавічы[2] ўтварыўся ад прозьвішча Самахвал.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першы пісьмовы ўпамін пра Самахвалавічы як сяло, цэнтар маёнтку М. Валадковіча датуецца 1582 годам. У гэты час тут былі карчма, стадола. На 1667 год — 21 дым, карчма, млын.

У пачатку XVIII ст. Самахвалавічы знаходзілася ў валоданьні Халецкіх. Праз жаніцьбу з Ганнай з Халецкіх ён перайшоў да князя Альбрэхта Радзівіла, старосты рэчыцкага. Пазьней у выглядзе пасагу маёнтак атрымаў Міхал Пузана. Аднак празь безгаспадарнасьць апошняга Самахвалавічы прыйшлі ў заняпад, рэшткі маёнтку адыйшлі да ягонага сына Яўгена. Потым — да сястры апошняга — Пульхерыі, паводле мужа Серпухоўскай. Яшчэ пазьней — да яе дачкі Соф’і, якая выйшла за Валяр’яна Буцэвіча. На 1791 год існавалі аднайменныя вёска (2 двары, 44 дымы, карчма) і мястэчка (66 дымоў, царква). Абодва паселішчы знаходзіліся ў валоданьні Пузынаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Самахвалавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Менскага павету Менскай губэрні. На 1815 год у мястэчку было 22 двары, зь іх 16 юдэйскіх. Існавалі драўляныя царква і школа. На рацэ Пціч была грэбля, мост, 2 млыны (на 2 і на 3 паставы), сукнавальня. У двары меўся драўляны сядзібны дом, рэгулярнага пляну сад. У вёсцы было 26 двароў. На 1861 год — 46 двароў, 2 царквы, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, вадзяны млын.

У 1863 годзе расейскія ўлады з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага збудавалі ў Самахвалавічах царкву-мураўёўку і адкрылі народную вучэльню. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку 79 двароў, 679 дамоў, валасная ўправа, 4 кузьні, народная вучэльня, прыёмны пакой, царква, капліца, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, 15 крамаў, карчма; у вёсцы 33 двары, хлебазапасны магазын; у маёнтку 5 двароў. У канцы XIX ст. па разьліках зь вінавайцамі ў фальварку Самахвалавічы засталося 20 валок добрай зямлі й лугоў, а таксама ў досыць добрым стане млын. Мястэчка налічвала 40 будынкаў. Ягоныя жыхары мелі ў навакольлі нядобрую славу канакрадаў. У вёсцы было 22 гаспадаркі[3]. У мястэчку Самахвалавічах існавала 2 буйныя крамы, у якіх сяляне навакольных вёсак маглі купіць усе патрэбныя для тагачаснай гаспадаркі рэчы. Прадаць жа прадукты сельскагаспадарчай дзейнасьці было амаль немагчыма празь невялікую колькасьць жыхароў, то бок патэнцыйных пакупнікоў. З гэтай патрэбы сялянам даводзілася ехаць на кірмашы, да адмысловых перакупнікаў альбо да перапрацоўнікаў у Койданаў, ці часьцей у сам Менск[4]. На 1917 год існавалі аднайменныя мястэчка (132 двары), вёска (38 двароў) і маёнтак (1 двор).

Царква-мураўёўка, каля 1900 г.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Самахвалавічы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Самахвалавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Самахвалавіцкай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР[5]. 1 студзеня 1919 годзе ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР, дзе ў 1924 годзе стала цэнтрам раёну (з 26 траўня 1935 году ў Менскім раёне). Афіцыйны статус Самахвалавічаў панізілі да пасёлку. На 1941 год тут было 99 двароў. У Другую сусьветную вайну з 1941 да 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1964 годзе з Лошыцы ў Самахвалавічы перанесьлі Беларускі навукова-дасьледчы інстытут пладаводзтва, агародніцтва і бульбаводзтва (БелНДІПАБ). На 1 студзеня 1997 год у вёсцы было 958 двароў, на 2001 год — 939. 25 сакавіка 2010 году Самахвалавічы атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • XIX стагодзьдзе: 1815 год — 203 чал. у мястэчку Самахвалавічах і 128 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1861 год — 406 чал.; 1897 год — 527 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 184 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 52 чал. у маёнтку Самахвалавічах
  • XX стагодзьдзе: 1917 год — 807 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 197 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 89 чал. у маёнтку Самахвалавічах; 1941 год — 433 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 262 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1 студзеня 1997 год — 2576 чал.[6]; 1999 год — 2520 чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2001 год — 2513 чал.[7]; 2010 год — 2541 чал.

Інфраструктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У Самахвалавічах працуюць сярэдняя і музычная школы, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

У наш час у вёсцы збудавалі новую царкву Сьвятога Духа, арганізуецца каталіцкая парафія Сьвятога Духа і Сьвятога Міхала Арханёла.

Транспарт[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Самахвалавічы знаходзяцца на скрыжаваньні шашы P23 з Н9033.

Турыстычная інфармацыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Страчаная спадчына[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 318.
  2. ^ Дзяржаўны цэнтар мапаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь(недаступная спасылка)
  3. ^ Jelski A. Samochwałowicze // Słownik geograficzny... T. X. — Warszawa, 1889. S. 252.
  4. ^ «Была такая вёска…» // Мікалай Улашчык. Выбранае / Уклад. А. Каўка, А. Улашчык. — Менск: «Беларускі кнігазбор», 2001. С. 85.
  5. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
  6. ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінскага р-на. — Мн.: БелЭн, 1998.
  7. ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 137.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]