Стафан Збараскі

Стафан Андрэевіч Збараскі (каля 1518—1586) — дзяржаўны і палітычны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага з роду Збараскіх, князь збараскі (з 1528), прыдворны караля (з 1543), ваявода віцебскі (1555—1564), кашталян троцкі (з 1564) і ваявода троцкі (1566—1585). Аўтар «Дзёньніка літоўскіх паслоў»

Біяграфія

Нарадзіўся каля 1518 у сям’і Андрэя Збараскага і Алены з Гербуртаў. Быў дзедзічам самільскіх, жасьленскіх, рудніцкіх і даруніскіх маёнткаў. Стаў князем збараскім пасьля 1528 году.

У 1556 узначальваў пасольства ў Маскву, дзе заключыў мірны дагавор на шэсьць гадоў. Падзеі пасольскага падарожжа апісаў у «Дзёньніку літоўскіх паслоў». За часам Стафана Баторыя браў удзел у вайне з Іванам Жахлівым і пад Полацкам, разам з Астафіем Валовічам, камандаваў пяхотаю.

Выступаў на карысьць заключэньня Люблінскай уніі. Быў адным з рускіх магнатаў, якія засталіся ў Любліне пасьля ад’езду з гораду літоўскіх паслоў у ноч на 28 лютага 1569, вырашыўшы перайсьці зь літоўскага на польскае падданства. 22 траўня сын Стафана — Пётар Збараскі — быў адным зь першых рускіх князёў, які прысягнуў на вернасьць каралю Польшчы. Сам Стафан склаў яе 26 траўня.

У час безкаралеўя 1574 году, перадаў мястэчка Міжрэчча Падляскае, якое належала Кароне Польскай, да Берасьцейскага ваяводзтва, так што прыбыткі зь яго належалі Вялікаму Княству Літоўскаму.

Пабіраўся шлюбам тройчы: першы раз з княгіняй Ганнай Забярэзінскай, другі — з княгіняй Анастасіяй Мсьціслаўскай, трэці — з Даротай Фірлей, кальвінсткай, дачкой люблінскага кашталяна. Ад першай жонкі меў сына Пятра. Сваю дачку Варвару аддаў за кузэна, Габрыеля Тышчынскага.

Стафан Збараскі быў ахрышчаны праваслаўным, але перайшоў у кальвінізм. У 1552 спрыяў заснаваньню кальвінскага збора ў Віцебску. Выступаў адным з галоўных пратэстантаў Вялікага Княства Літоўскага і Кароны Польскай. Спрыяючы пашырэньню кальвінізму на сваіх землях, князь адначасова выдаткоўваў сродкі на будаўніцтва і падтрымку праваслаўных манастыроў. Перад сваёй сьмерцю ў 1585 годзе, прыняў каталіцтва.

Літаратура

• Войтович Л. Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.): склад, суспільна і політична роль. Історико-генеалогічне дослідження. Львів, 2002. — Розділ:4.13. — 29. 29. Стефан Андрійович Збаразький  (укр.)
• Пасочнік В. Ціна віри. Опіум для народу на службі в людей з народу: століття XVI та XVII // День, № 129, 4 серпня 2006 року  (укр.)
• Яковенко Н. Паралельний світ. Дослідження з історії уявлень та ідей в Україні XVI—XVII ст. — Київ: Критика, 2002. — Релігійні конверсії: спроба погляду зсередини  (укр.)