Сяргей Паўловіч

Сяргей Паўловіч
Род дзейнасьці	багаслоў, пэдагог, перакладчык, дзяяч у галіне царкоўнае асьветы
Дата нараджэньня	25 верасьня 1875
Месца нараджэньня	Асаўцы, Кобрынскі павет, Гарадзенская губэрня
Дата сьмерці	16 верасьня 1940
Месца сьмерці	Вільня
Месца пахаваньня	Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі
Месца вучобы	Віленская духоўная сэмінарыя[d] Кіеўская духоўная акадэмія[d]
Занятак	публіцыст, перакладнік, пэдагог, тэоляг
Месца працы	Віленская беларуская гімназія
Псэўданімы	Паляшук
Сяргей Паўловіч у Вікісховішчы

Сярге́й Канстанці́навіч Паўло́віч (25 верасьня 1875, в. Асаўцы, Кобрынскі павет, Гарадзенская губэрня — 16 верасьня 1940, Вільня) — багаслоў, пэдагог, перакладчык, дзяяч у галіне царкоўнае асьветы.

Раньняе жыцьцё

Скончыў Літоўскую духоўную сэмінарыю ў Вільні, пасьля вучыўся ў Кіеўскай духоўнай акадэміі. Тэмай кандыдацкай дысэртацыі абраў уніяцкі Замойскі сабор 1720 году. У 1900 скончыў акадэмію са ступеньню кандыдата багаслоўя.

Выкладаў Закон Божы ў духоўнай вучэльні. У 1904 «Гродненские епархиальные ведомости» надрукавалі дапрацаванае ім кандыдацкае сачыненьне пад назвай «Опыт истории Замойского униатского провинциального собора (1720 г.)», а потым яно выйшла асобным выданьнем у 254 старонкі.

У 1909—1912 выкладаў Закон Божы ў настаўніцкай сэмінарыі і жаночай гімназіі Рагачова (Віленская навучальная акруга). У 1913 ён быў прызначаны інспэктарам народных вучэльняў у Ваўкавыску. З пачаткам Першай сусьветнай вайны выехаў як бежанец у Калускую губэрню. Там займаў пасаду загадчыка фінансавага аддзяленьня ў аддзеле народнае адукацыі, а яго жонка Марыя Мікалаеўна працавала памочнікам бугальтара ў Калускім аддзяленьні Дзяржаўнага банку.

Нацыянальна-асьветніцкая дзейнасьць

Паўловічы вярнуліся з Расеі на тэрыторыю Заходняй Беларусі. Пасьля пераезду ў Вільню Паўловіч працаваў выкладчыкам Закона Божага ў Віленскай беларускай гімназіі, а ў 1927—1928 навучальным годзе займаў пасаду дырэктара гэтае гімназіі.

Пэдагагічная й грамадзкая дзейнасьць Паўловіча была цесна зьвязаная з Таварыствам беларускае школы, некаторы час ён уваходзіў у склад кіраўніцтва гэтай культурна-асьветнай арганізацыі. Ён рэдагаваў часопісы «Летапіс Таварыства беларускае школы» (з 1936 — «Беларускі летапіс») і «Беларускі каляндар», якія выдаваліся гэтым Таварыствам. Акрамя таго, Паўловіч дапамагаў Беларускаму выдавецкаму таварыству, быў сябрам Беларускага навуковага таварыства, выступаў з рэфэратамі па гісторыі хрысьціянства на яго паседжаньнях.

16 кастрычніка 1930 і ў 1933 Паўловіч быў арыштаваны і сядзеў у турме на Лукішках.

3 канца 1920-х рэзка ўзмацнілася палянізацыя школы. Міністэрства веравызнаньняў і грамадзкае асьветы заплянавала на 1929—1930 навучальны год увядзеньне ў беларускія школы падручніка «Лемантар» Ст. Любіч-Маеўскага. Паўловіч крытычна аналізаваў яго; выкрыў шкоднасьць гэтага дапаможніка для нацыянальнае сьвядомасьці дзяцей. Прыкмечаныя Паўловічам 88 артаграфічных памылак вымусілі чыноўнікаў зьняць лемантар з карыстаньня, але ў наступным годзе «выпраўлены» падручнік усё ж такі быў уведзены ў навучальны працэс.

У 1929 у Вільні, у беларускай друкарні імя Ф. Скарыны быў выдадзены падручнік С. Паўловіча «Пішы самадзейна. Разьвіцьцё навыку самастойнага пісьма. Пасобнік для беларускае школы і самавукаў. Ч. 1: першы год навучаньня (пасьля азбукі)». У тым жа годзе выйшлі ў сьвет і «Мэтадычныя ўвагі» да пасобніка «Пішы самадзейна». Яны былі дапушчаны Міністэрствам асьветы ў настаўніцкія бібліятэкі пачатковых школ зь беларускай мовай навучаньня.

У 1936 у Вільні быў надрукаваны лемантар Паўловіча «Першыя зерняткі». Нацыянальнай абэцэдай беларусаў С. Паўловіч лічыў кірыліцу і абгрунтоўваў гэта прычынамі гісторыка-культурнага характару. Ува ўмовах паглыбленьня палянізацыі ён быў вымушаны надрукаваць другое выданьне лемантара (1937 г.) лацінкай пад назовам «Zasieŭki». Нягледзячы на гэта, тыраж быў канфіскаваны.

Рэлігійна-асьветніцкая дзейнасьць

У 1926 была надрукавана падрыхтаваная ім «Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету. Для беларускіх пачатковых школ і малодшых класаў гімназій». Сынод дазволіў увесьці гэты падручнік у навучальны працэс. Пад рэдакцыяй Паўловіча ў 1933 быў выдадзены «Праваслаўны малітваслоў» на царкоўнаславянскай і беларускай мовах, які часова быў дапушчаны да ўжываньня ў беларускіх пачатковых школах Віленскае акругі.

Вялікая папулярнасьць падручнікаў С. Паўловіча і высокі ўзровень яго ведаў былі прычынай таго, што ў адной з пастаноў Варшаўскага Сынода яго асоба прапаноўваецца ў якасьці адзінага кандыдата ў камісію са спэцыялістаў-багасловаў і мовазнаўцаў па стварэньні падручнікаў Закону Божага на беларускай мове. На рэкамэндацыю Віленскае камісіі па беларускіх падручніках Закону Божага выйшла ў сьвет апрацаваная Паўловічам «Першая навука Закону Божага. Падручнік для пачатковай школы (1-У аддзелы)» (Варшава, 1935) і «Сьвяшчэнная гісторыя Новага Завету. Падручнік для беларускіх школаў і самаадукацыі» (Вільня, 1936).

Паводле некаторых зьвестак, у 1937 жыў у Варшаве, дзе рэдагаваў дзіцячы ілюстраваны царкоўна-культурны часопіс «Снапок», які быў дадаткам да газэты праваслаўнай мітраполіі «Слово». У 1940 памёр ад хваробы сэрца і быў пахаваны на Эўфрасіньнеўскіх могілках у Вільні.

Бібліяграфія

Падручнікі

• Свяшчэнная гісторыя Старога Завету. Для беларускіх пачатковых школ і малодшых класаў гімназій. Вільня, 1926.
• Пішы самадзейна. Развіццё навыку самастойнага пісьма. Пасобнік для беларускае школы і самавукаў. 4.1: першы год навучання (пасля азбукі). Вільня, 1929.
• Метадычныя ўвагі да пасобніка «Пішы самадзейна». Вільня, 1929.
• Першыя зерняткі. Вільня, 1936 (І-е выданне пад назвай Zasieuki, Вільня, 1937).
• Свяшчэнная гісторыя Новага Завету. Падручнік для беларускіх школаў і самаадукацыі. Варшава, 1936.
• Першая навука Закона Божага. Вільня, 1936.

Кнігі і брашуры

• Опыт истории Замойского униатского провинциального собора (1720 г.). Гродно,1904.
• Аб арганізацыі беларускай працоўнай школы. Вільня, 1928.
• Пазашкольная асвета. Культурна-асветніцкая праца ў гуртках Таварыства беларускае школы. Вільня, 1928.
• Некалькі ўваг аб беларускім «Лемантары» Ст. Любіч-Маеўскага. Вільня, 1929 (пад псэўд. Палешук).
• Об организации белорусской трудовой школы. / пераклад А. С. Ліс = Аб арганізацыі беларускай працоўнай школы. Вільня, 1928 // составители: Э. К. Дорошевич, М. С. Мятельский, П. С. Солнцев. Антология педагогической мысли Белорусской ССР. — Москва: Педагогіка, 1986. — С. 363—367.

Артыкулы

• К открытию Рогачевской учительской семинарии // Народное образование в Виленском учебном округе, 1909, №11,0. 462—465.
• С. П. Да пытаньня аб аснаўных прынцыпах навучаньня й узгадаваньня ў пачаткавай беларускай школе. // Родныя гоні : месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі. — 1927, сакавік. — № 1. — С. 28—32.
• С. П. Да пытаньня аб аснаўных прынцыпах навучаньня й узгадаваньня ў пачаткавай беларускай школе. // Родныя гоні : месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі. — 1927, красавік. — № 2. — С. 20—22.
• С. П. Да пытаньня аб аснаўных прынцыпах навучаньня й узгадаваньня ў пачаткавай беларускай школе. // Родныя гоні : месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі. — 1927, май. — № 3. — С. 33—35.
• С. П. Да пытаньня аб аснаўных прынцыпах навучаньня й узгадаваньня ў пачаткавай беларускай школе. // Родныя гоні : месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі. — 1927, чэрвень. — № 4. — С. 34—35.
• Самаадукацыя // Беларускі летапіс, 1937, № 9 — 11 і шэраг іншых артыкулаў у «Летапісы Таварыства беларускае школы» (з 1936 г. — «Беларускі летапіс») і «Беларускім календары» (1929).

Пад рэдакцыяй С. Паўловіча выйшаў «Праваслаўны малітваслоў». Вільня, 1938; выдаваўся дзіцячы царкоўны, культурна-асьветніцкі ілюстраваны часопіс «Снапок» (Варшава, 1937), часопісы «Беларускі летапіс» і «Беларускі каляндар».

Літаратура

• Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны. — Менск-Мюнхэн: Беларускі кнігазбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3
• Аляксандар Вабішчэвіч. Паўловіч Сяргей Канстанцінавіч. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9 — С. 439.
• Аляксандар Горны. Сінодзік пацярпелых за веру і Царкву Хрыстовую ў Гродзенскай епархіі (XX стагоддзе). / Гродзенская эпархія, Камісія па кананізацыі. — Гродна: 978-985-99335-1-6, 2014. — С. 64, 65. — 147 с. — 850 ас. — ISBN 978-985-99335-1-6
• Аляксандар Горны. Сяргей Паўловіч: пад аб'ектывам польскіх улад. // Праваслаўе : часопіс. — 2015. — № 21. — С. 20—26.
• А. С. Ліс. Паўловіч, Сяргей Канстанцінавіч. // Беларуская савецкая энцыкляпэдыя. У 12 т.Т.8. Паддубнікі — Рабкі / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1975. — 676 с.: іл., карты. С. 332.
• Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя праваслаўныя свяшчэнна- і царкоўнаслужыцелі Беларусі 1917—1967: Энцыклапедычны даведнік: У 2 т. Т. 2. — Мн:, 2007.
• Зьдзіслаў Сіцько. «Стары Паўловіч». // Наша слова : газэта. — 8 ліпеня 1992. — № 27 (83). — С. 5.
• Шырокава М. Сяргей Паўловіч як асветнік і перакладчык. Да 125-годдзя з дня нараджэння. // Праваслаўе : часопіс. — 2000. — № 9.
• Антология педагогической мысли Белорусской ССР / составители: Э. К. Дорошевич, М. С. Мятельский, П. С. Солнцев. — Москва: Педагогика, 1986. — С. 361. — 460 с. — 11 000 ас.

Вонкавыя спасылкі

• Жыцьцяпіс на Слоўнік.орг