Сяргей Пракоф’еў

Сяргей Пракоф’еў
	Сяргей Пракоф’еў
	рас. Сергей Сергеевич Прокофьев
	1918 г.
Дата нараджэньня	23 красавіка 1891[…]
Месца нараджэньня	маёнтак Сонцаўка(uk), Бахмуцкі павет(uk), Кацярынаслаўская губэрня(uk), Паўднёва-Заходні край, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	5 сакавіка 1953[…] (61 год)
Месца сьмерці	Масква, Расейская СФСР, СССР
Прычына сьмерці	кровазьліцьцё ў мозаг[d]
Месца пахаваньня	Новадзявочыя могілкі;
Грамадзянства	СССР
Месца вучобы	Санкт-Пецярбурская кансэрваторыя[d];
Прафэсія	дырыгент, кампазытар, піяніст
Навуковая сфэра	шахматы і музыка
Гады дзейнасьці	1896—1953
Жанры	араторыя, балет, вальс, опэра, кантата, канцэрт, квартэт, квінтэт, марш, песьня, п’еса, раманс, саната, сымфанічная паэма, сымфаньета, сымфонія, сюіта, таката, увэрцюра
Інструмэнты	фартэпіяна
Дзеці	Oleg Prokofiev[d]
Сайт	sprkfv.net (анг.)
Подпіс
	Сяргей Пракоф’еў у Вікісховішчы

Сярге́й Сярге́евіч Прако́ф’еў (23 красавіка [ст. ст. 11 красавіка] 1891; цяпер сяло Сонцаўка, Пакроўскі раён, Данецкая вобласьць, Украіна — 1953; Масква, цяпер Расея) — расейскі й савецкі кампазытар і піяніст. Уважаецца за аднаго з найвялікшых кампазытараў 20 стагодзьдзя.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Расейскі пэрыяд[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пракоф’еў пачаў праяўляць свой надзвычайны талент у раньнім узросьце. У пяць гадоў ён скампанаваў першы твор, Індыйскі галёп, занатаваць які яму дапамагла маці. У сямігадовым узросьце ён навучыўся гуляць у шахматы, якія сталі ягоным захапленьнем на ўсё жыцьцё. Пракоф’еў часта браў удзел у шахматных турнірах і быў добра знаёмы з Капабланкам і Бацьвіньнікам.

Сапраўдны вундэркінд, Пракоф’еў напісаў сваю першую опэру, Велікан, у дзевяць гадоў.

У 1902 годзе, калі пачаліся прыватныя ўрокі з кампазыцыі, ён меў напісанымі ўжо некалькі даволі наватарскіх твораў. Авалодаўшы тэхнікай кампазыцыі, Пракоф’еў хутка пачаў экспэрымэнтаваць у пошуках новых гучаньняў і ўласнага стылю.

У 1904 годзе Пракоф’еў паступіў у Санкт-Пецярбурскую Кансэрваторыю, будучы на некалькі гадоў маладзейшы за бальшыню сваіх аднакурсьнікаў. Ён рабіў уражаньне эксцэнтрычнай і высакамернай асобы. Ён меў характар, ідучы па калідоры, крочыць заўсёды ў цэнтры, не саступаючы дарогі анікому. Яго пэдагогам па фартэпіяна была Ганна Есіпава, па інструмэнтоўцы — Мікалай Рымскі-Корсакаў, па кампазыцыі — Анатоль Лядаў. Пракоф’еў хутка набываў вядомасьць як кампазытар і піяніст, выклікаючы кантрастныя рэакцыі, ад захапленьня да адмаўленьня.

У 1910 годзе памёр бацька Сяргея Пракоф’ева, і кампазытар мусіў пачаць самастойна зарабляць на жыцьцё. У 1913 ён упершыню быў за мяжой, наведаўшы Парыж і Лёндан, дзе ўбачыў спэктаклі балетнай трупы Сяргея Дзягілева.

У 1914 годзе Пракоф’еў завершыў навучаньне ў Кансэрваторыі, атрымаўшы найвышэйшы бал і прыз — канцэртны раяль. Хутка пасьля гэтага ён зноў трапіў у Лёндан, дзе пазнаёміўся зь Дзягілевым і Стравінскім.

У часе Першай сусьветнай вайны Пракоф’еў зноў паступіў у Кансэрваторыю, гэтым разам у клясу аргана. Ён напісаў опэру Гулец паводле рамана Дастаеўскага, але яе прэм’ера ў 1917 годзе не адбылася празь Лютаўскую рэвалюцыю. Летам гэтага году Пракоф’еў сачыніў Першую сымфонію, Клясычную, у стылі, на думку кампазытара, у якім бы напісаў яе Ёзэф Гайдн, калі б жыў у той час. У 1918 годзе Пракоф’еў эміграваў у ЗША, ратуючыся ад бальшавіцкай рэвалюцыі.

Замежны пэрыяд[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пракоф’еў прыбыў у Сан-Францыска і, на пачатку сваёй сольнай і кампазытарскай кар’еры ў Амэрыцы, быў непазьбежным канкурэнтам для іншых эмігрантаў з Расеі (напрыклад, для Сяргея Рахманінава). Ён распачаў выступленьні як піяніст з сольнага канцэрту ў Ню-Ёрку, пасьля чаго даў яшчэ сэрыю канцэртаў у розных гарадах. Прэм’ера ягонай новай опэры Любоў да трох апэльсінаў не адбылася праз хваробу й сьмерць дырыгента. Гэтая няўдача сапсавала Пракоф’еву таксама й сольную кар’еру, бо падрыхтоўка опэрнай пастаноўкі вымагала многа часу й увагі. У 1920 годзе кампазытар быў у цяжкай фінансавай сытуацыі і ў красавіку гэтага году пераехаў у Парыж.

Парыская публіка была значна больш гатовая да пракоф’еўскай музыкі. Ён узнавіў кантакты зь Дзягілевым і Стравінскім і прадоўжыў працу над некаторымі незавершанымі творамі, уключаючы Трэці фартэпіянны канцэрт. У сьнежні 1920 году Любоў да трох апэльсынаў была нарэшце пастаўленая ў Чыкага, але бяз посьпеху. Пракоф’еў пераехаў з сваёй маці ў Баварскія Альпы і займаўся там выключна кампазыцыяй. Цэнтральным творам гэтага пэрыяду сталася опэра Вогнены Анёл. У 1923 годзе Пракоф’еў ажаніўся з гішпанскай сьпявачкай Лінай Кадына (псэўданім Ліна Любэра) і неўзабаве вярнуўся ў Парыж.

Ад 1927 году Пракоф’еў пачынае рэгулярна наведваць Расею з канцэртнымі турамі, яго візыты сустракаюцца з захапленьнем. Ён усё больш і больш нудзіўся па роднай краіне, выказваючыся пра яе надзвычай патрыятычна. Адзін з найбольш вядомых твораў Пракоф’ева — балет «Рамэо і Джульета» — быў замоўлены кампазытару Кіраўскім тэатрам у Ленінградзе.

Савецкі пэрыяд[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1934 годзе Пракоф’еў настала вярнуўся ў Савецкі Саюз, яго сям’я пераехала туды годам пазьней. У гэтыя часы быў створаны Саюз кампазытараў, які шчыльна кантраляваў кампазытарскую дзейнасьць і рэгуляваў нават стылістычнымі кірункамі тагачаснай музыкі. Імкнучыся пазьбегнуць замежных уплываў на творцаў, улады фактычна ізалявалі творчасьць кампазытараў у межах уласнай краіны. Пракоф’еў напісаў сэрыю масавых песьняў (тв. 66, 79, 89) на словы найбольш добранадзейных савецкіх паэтаў, а таксама араторыю Здравіца, тв.85, якая ўслаўляла Сталіна. Гэта ўзмацняла яго становішча як савецкага кампазытара. У гэты час Пракоф’еў таксама напісаў многа дзіцячай музыкі і грандыёзную кантату Да 20-годзьдзя Кастрычніка, якая ані разу не была выкананая пры жыцьці кампазытара. Прэм’ера опэры Сямён Катко мусіла быць адкладзеная праз арышт і расстрэл рэжысэра Ўсевалада Меерхольда.

У 1938 годзе Пракоф’еў напісаў музыку да кінафільму Аляксандар Неўскі (рэжысэр — Сяргей Эйзэнштэйн). Пазьней кампазытар перарабіў гэты твор як кантату, якая сталася папулярнай для выкананьняў і запісаў.

У 1941 у кампазытара пачаліся сур’ёзныя праблемы са здароўем, выкліканыя слабым сэрцам. З пачаткам вайны ён быў некалькі разоў у эвакуацыі на поўдні краіны.

У 1948 годзе быў падвергнуты нападкам савецкай крытыкі за фармалізм (разам з Шастаковічам, Мяскоўскім і іншымі)

Пракоф’еў памёр 5 сакавіка 1953 году, ва ўзросьце 61 году, у адзін дзень з Сталінам. Маскоўская кватэра, у якой памёр Пракоф’еў, знаходзілася зусім побач з Чырвонай Плошчай, і ягонае цела немагчыма было вынесьці на паніхіду на працягу трох дзён. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках.

Аўтабіяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 2006 годзе надрукаваны поўны Дзёньнік Пракоф’ева па-расейску, які ахоплівае пэрыяд жыцьця кампазытара ад юнацтва да ягонага вяртаньня ў Савецкую Расею ў 1934 годзе. Існуе таксама грунтоўная Аўтабіяграфія, напісаная з аглядкаю на савецкую цэнзуру. Пракоф’еў валодаў яскравым і хвосткім стылем пісаньня і меў вялікі літаратурны талент. У рукапісах часта скарачаў словы, пішучы толькі іх зычныя (напрыклад — «Пркфв»).

Стыль[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У творчасьці Пракоф’ева спалучаюцца рысы мадэрнізму, нэаклясыцызму і рамантызму. Гарманічная мова ягоных твораў засталася даволі традыцыйнай, у параўнаньні з многімі ягонымі сучасьнікамі (Скрабін, Шонбэрґ, Бэрґ, Хіндэміт). Рэзкасьць і сакаватая яскравасьць гармоніяў робяць яго блізкім да Стравінскага і Пуленка. Аднак такія больш традыцыйныя кампазытары, як Сяргей Рахманінаў або Мікалай Рымскі-Корсакаў, ставіліся досыць адмоўна да стылістычных навацыяў мадэрновага Пракоф’ева. Яго музыка звычайна вельмі кантрастная: агрэсіўныя, магутныя, брутальныя такатныя эпізоды суседнічаюць з павольнымі лірычнымі выказваньнямі, унікальнымі ў сваёй кранальнасьці й інтымнай чысьціні. Пракоф’еўскі мэлядычны дар у натуральнасьці і невычарпальнасьці можна параўнаць з Моцартам, Шапэнам і Чайкоўскім. У творах для фартэпіяна зазвычай адчуваецца аркестравае мысьленьне кампазытара.

Конкурс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Міжнародны конкурс імя Сяргея Пракоф’ева рэгулярна ладзіцца ў Санкт-Пецярбургу. Ён адбываецца ў трох спэцыяльнасьцях: кампазыцыя, сымфанічнае дырыгаваньне й фартэпіяна сола. На першым конкурсе, які праходзіў у 1992 годзе, першую прэмію сярод піяністаў атрымаў беларус Юры Бліноў.

Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Опэры[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Маддалена, тв.13 (1911, другая рэдакцыя 1913)
Гулец, тв.24 (паводле Ф.Дастаеўскага, 1929)
Любоў да трох апэльсінаў, тв.33 (паводле К.Гоццы, 1919)
Вогнены Анёл, тв.37 (паводле В.Брусава, 1919-27)
Сямён Катко, тв.81 (1940)
Заручыны ў манастыры, 86 (1940-41)
Вайна і мір, тв.91 (паводле Л.Талстоя, 1941-52)
Аповесьць пра сапраўднага чалавека, тв.117 (паводле Б.Палявоя, 1947-48)

Балеты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Казка пра блазна, які сямёх блазноў абдурыў / Chout, тв.21 (1915, 1920)
Сталёвы скок / Le Pas d’acier, 41 (1925-26)
Блудны сын, тв.46 (1928-29)
На Дняпры / Sur le Borysthene, тв.51 (1930-31)
Рамэо і Джульета, тв. 64 (паводле Ў. Шэксьпіра, 1935—1936)
Папялушка / Cinderella, тв.87 (1940-44)
Сказ пра каменную кветку, 118 (паводле П.Бажова, 1948-53)

Вакальна-сымфанічныя творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Два вершы для жаночага хору на словы Бальмонта, тв.7 (1909—1910)
Сямёра іх (К.Бальмонт, Поклічы даўніны (Зовы древности)), кантата для драматычнага тэнару, мяшанага хору й вялікага сымфанічнага аркестру, тв.30 (1917—1918)
Пеця і воўк, сымфанічная казка для дзяцей, словы С.Пракоф’ева, тв.67 (1936)
Песьні нашых дзён, для салістаў, мяшанага хору й сымфанічнага аркестру, тв.76 (1937)
Аляксандар Неўскі, кантата для мэца-сапрана сола, мяшанага хору й аркестру, тв.78 (1939)
Здравіца, тв.85 (1939)
Баляда пра хлопчыка, які застаўся невядомы, кантата дла сапрана, тэнара, хору і аркестру. Словы П.Антокальскага. Тв.93 (1942—1943)
Квітней, магутны край, кантата да 30-годзьдзя Вялікай Кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі, для мяшанага хору й аркестру, словы Я.Далматоўскага, тв.114 (1947)
Зімовае вогнішча, сюіта для чытальнікаў, хору хлопчыкаў і сымфанічнага аркестру на словы С.Маршака, тв.122 (1949)
На варце міра, араторыя для салісткі (мэца-сапрана), чытальнікаў, мяшанага хору, хору хлопчыкаў і сымфанічнага аркестру на словы С.Маршака, тв.124 (1950)

Творы для аркестру[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сымфоніі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сымфонія №1, Рэ мажор, Клясычная, тв.25 (1916-17)
Сымфонія №2, рэ мінор, тв.40 (1924-25)
Сымфонія №3, до мінор, тв.44 (1928)
Сымфонія №4, До мажор (першая вэрсія), тв.47 (1929-30)
Сымфонія №5, Сі-бэмоль мажор, тв.100 (1944)
Сымфонія №6, мі-бэмоль мінор, тв.111 (1945-47)
Сымфонія №4, До мажор (другая вэрсія), тв.112 (1947)
Сымфонія №7, до-дыез мінор, тв.131 (1951-52)

Аркестравыя сюіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сюіты з балету «Рамэо і Джульета»
- Сюіта №1, тв.64bis
- Сюіта №2, тв.64ter
- Сюіта №3, тв.101
Сюіты з балету Папялушка
- Сюіта №1, тв.107
- Сюіта №2, тв.108
- Сюіта №3, тв.109
Сюіты з балету Сказ пра каменную кветку
- Вясельная сюіта, тв.126
- Цыганская фантазія, тв.127
- Уральская рапсодыя, тв.128
Ала і Лолі, скіфская сюіта, тв.20
Сюіта з балету Блазан, тв.21bis
Сіюта з опэры Любоў да трох апэльсынаў, тв.33bis
Сюіта з опэры Вогнены Анёл, тв.37bis
Сюіта з балету Сталёвы скок, тв.41bis
Сюіта з балету Блудны сын, тв.46bis
Чатыры партрэты і разьвязка, сюіта з опэры Гулец, тв.49
Сюіта з балету На Дняпры, тв.51bis
Сюіта з музыкі да кінафільму Паручнік Кіжэ, тв.60
Эгіпэцкія ночы, сюіта з музыкі да спэктаклю, тв.61
Сюіта з опэры Сямён Катко, тв.81bis
Вальсы, сюіта для сымфанічнага аркестру, тв.110
Летняя ноч, сюіта з опэры Заручыны ў манастыры, тв.123

Іншыя творы для аркестру[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сымфаніэта Ля мажор, першая вэрсія, тв.5 (1909)
Сны, тв.6 (1910)
Восеньскае, тв.8 (1910)
Андантэ з Чацьвертай фартэпіяннай санаты, транскрыпцыя для аркестру, тв.29bis (1925-29)
Увэртура на габрэйскія тэмы, транскрыпцыя для сымфанічнага аркестру, тв.34bis
Увэртура Сі-бэмоль мажор для камэрнага аркестру, тв.42 (1926) і 42bis (вэрсія для сымфанічнага аркестру) (1928)
Дывэртысмэнт, тв.43 (1925-29)
Сымфаніэта Ля мажор, другая вэрсія, тв.48 (1929)
Андантэ зь Першага струннага квартэту, для струннага квінтэту або струннага аркестру, тв.50bis (1930)
Сымфанічная песьня, тв.57 (1933)
Расейская ўвэртура, тв.72 (1936)
Сымфанічны марш, тв.88 (1941)
Ода на заканчэньне вайны, тв.105 (1945), для 8 арфаў, 4 фартэпіянаў, аркестру духавых і ўдарных інструмэнтаў і кантрабасаў
Сьвяточная паэма «Трыццаць гадоў», тв.113 (1947)
Пушкінскія вальсы, тв.120 (1949)
Сьвяточная паэма «Сустрэча Волгі з Донам», тв.130 (1951)

Музыка для кіно[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паручнік Кіжэ (1933)
Пікавая дама, тв.70 (1936), паводле Аляксандра Пушкіна
Аляксандар Неўскі (1938), фільм Сяргея Эйзенштэйна
Лермантаў (1941)
Катоўскі (1942)
Партызаны ва ўкраінскіх стэпах (1942)
Тоня (1942)
Іван Жахлівы, тв.116 (142-45), фільм Сяргея Эйзенштэйна

Інструмэнтальныя канцэрты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фартэпіянныя канцэрты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Канцэрт №1, Рэ-бэмоль мажор, тв.10 (1911-12)
Канцэрт №2, соль мінор, тв.16 (1912-13, згублены, перанапісаны ў 1923)
Канцэрт №3, До мажор, тв.26 (1917-21)
Канцэрт №4, Сі-бэмоль мажор, (1931), для левай рукі (напісаны для Паўля Вітгенштайна)
Канцэрт №5, Соль мажор (1932)
Канцэрт №6, тв.134 (1953, незавершаны)