Псэўданавука
Псэўданаву́ка (ад грэц. ψευδής — «ілжывы»), таксама лжэнавука — дзейнасьць альбо навучаньне якой, зьяўляецца няпраўдай, якую прадстаўнікі выдаюць за навуку.
Псэўданавука — тое, што не зьяўляецца сапраўднай навукай, а толькі выдаецца за яе[1].
Прадстаўнікі псэўданавук і самі псэўданавукі распаўсюджваюць псэўданавуковыя ідэі, якія могуць пагоршыць стан розуму чалавека. Таксама псэўданавукі могуць панесьці за сабой такія наступствы як пагоршваньне здароўя, і нават страта жыцьця[2].
Псэўданавукі абапіраюцца на навукі, робяць навуковы выгляд, але толькі імітуюць іх. Яны не ставяць перад сабой мэту пазнаньня дзейнасьці[3]. Ілжэнавукі матывуюцца дасягненьнем неадкладнага рэзультату жаданага.
Распаўсюджанасьць псэўданавук ідзе ад абяцанага імі атрымліваньня жаданага простымі шляхамі. Тое, што лжэнавукі ня доказна растлумачваюць рэлігійныя, нацыянальныя й палітычныя пытаньні таксама надае ім распаўсюджанасьць[4].
Псэўданавуковыя тэорыя ў гісторыі вылучалі й вядомыя навукоўцы, якія мелі навуковыя ступені й званьні, да прыкладу акадэмік АН СССР М. Я. Марр, акадэмік РАН А. Ц. Фаменка, А. А. Клёсаў, Пітагор і інш[5][6][7].
Да псэўданавук не адносяцца тыя канцэпцыі рэлігіяў, мастацтва, маралі, філязофіі й інш., што напроста ўстарэлі з разьвіцьцём навукі, альбо не прэтэндуюць на ролю навукі[8].
Паходжаньне тэрміну[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Слова «псэўданавука» існавала ў літаратуры як мінімум з канца XVIII стагодьдзя. Так, да прыкладу, ахарактарызавалі ў 1796 годзе альхімію[9].
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Тлумачальны слоўнік беларускай мовы; пад агульнай рэдакцыяй К. К. Атраховіча (К. Крапівы), АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа
- ^ Казаков, 2016, стар. 145 (рас.)
- ^ Уткина Н. В. Феномен девиантной науки : диссертация на соиск. уч. степени канд. филос. наук : 09.00.01 [Место защиты: Вят. гос. гуманитар. ун-т], Киров, 2009. Автореферат Архивная копия от 7 марта 2016 на Wayback Machine (рас.)
- ^ Hansson SO (2008), «Science and Pseudoscience», Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab, Stanford University, Section 2: The «science» of pseudoscience, archived from the original on 6 September 2008, retrieved 8 April 2009 (анг.)
- ^ Балановский, 2015, с. 64—66. (рас.)
- ^ Клейн, 2015а, с. 29—49 (рас.)
- ^ Pythagoras, esoteric traditions and numerology (анг.). Mediamonarchy.com. Праверана 27 студзеня 2024 г.
- ^ Стёпин B. C. Наука и лженаука // Науковедение. — 2000. — № 1. Архивировано 22 сентября 2012 года (рас.)
- ^ Andrews J. P., Henry R. History of Great Britain, from the death of Henry VIII to the accession of James VI of Scotland to the Crown of England. — London: T. Cadell and W. Davies, 1796. — Т. II. — С. 87 (анг.)
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Hothersall, D. (1995). History of Psychology. New York: McGraw-Hill, Inc (анг.)
- Megendie, F. (1855). An elementary treatise on human physiology. Harper and Brothers (анг.)
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
 |
Вікіслоўнік зьмяшчае матэрыялы, датычныя тэмы артыкула: |