Гета ў Воўпе

Гета ў Воўпе
Рынкавая плошча ў Воўпе, на якой зьбіралі габрэяў перад дэпартацыяй
Разьмяшчэньне	Воўпа Ваўкавыскага раёну Гарадзенскае вобласьці
Дата	Лета 1941 — 2 лістапада 1942 года
Дата зьяўленьня	Лета 1941 года
Дата зьнікненьня	2 лістапада 1942 года
Тып	Адкрытае
Старшыня юдэнрату	Шлома Баярскі, Фишэль Робинсан

Гета ў Воўпе (лета 1941 — 2 лістапада 1942) — габрэйскае гета, месца прымусовага перасяленьня габрэяў вёскі Воўпа Ваўкавыскага раёну Гарадзенскае вобласьці і бліжэйшых населеных пунктаў у працэсе перасьледу і зьнішчэньня габрэяў падчас Другой сусьветнай вайны.

Акупацыя Воўпы і стварэнне гета

Вёска Воўпа была захоплена нямецкімі войскамі 1 ліпеня 1941 года.

Адразу пасьля акупацыі габрэі былі пастаўленыя па-за законам і ім забаранялася выходзіць без нашытых на грудзях і на сьпіне жоўтых шасьціканцовых зорак.

Для кантролю за выкананьнем нямецкіх загадаў габрэям загадалі стварыць юдэнрат (габрэйскую раду), на чале якой паставілі Шлому Баярскага, якога пасьля зьмяніў Фішэль Робінсан.

Рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэньня жыдоў, немцы арганізавалі ў мястэчку гета. Гета ў Воўпе было т.з. «адкрытага» тыпу — усіх габрэяў перасялілі на адну вуліцу, але тэрыторыя гета не ахоўвалася і не была агароджаная.

Знішчэньне гета

На досьвітку 2 лістапада 1942 года немцы ачапілі вёску і сталі зганяць габрэяў у цэнтр на рыначную плошчу. Двое маладых хлопцаў паспрабавалі ўцячы, але немцы заявілі, што за кожнага ўцекача будуць расстраляныя 15 габрэяў, і юдэнрат угаварыў іх застацца. Старых — ад 60 да 66 чалавек — адзьдзялілі і схлусілі, што іх адправяць у дом састарэлых. Калі астатніх прыкладна 900 габрэяў выбудавалі ў калону і павялі, то старых і нямоглых вывелі на ўскраіну вёскі і расстралялі на габрэйскіх могілках. Магілу немцы прымусілі выкапаць мясцовых беларусаў. Пасля гэтай «акцыі» (такім эўфемізмам нацысты называлі арганізаваныя імі масавыя забойствы) паліцэйскія (сярод якіх асаблівым садызмам з самага пачатку акупацыі адрозьніваліся Літвіновіч і Макей) абрабавалі габрэйскія дамы, і ўся прыдатная да выкарыстаньня маёмасьць была адпраўлена ў краму для продажу.

Памяць

Паводле зьвестак камісіі ЧГК, былі забітыя 962 габрэя з Воўпы, у тым ліку 300 мужчын, 322 жанчыны і 340 дзяцей.

Няпоўныя сьпісы загінуўшых валпянскіх габрэяў маюцца ў архіве.

У сярэдзіне 1960-х гадоў была спроба ўсталяваць помнік ахвярам генацыду габрэяў у Воўпе на габрэйскіх могілках, але з-за разрыву дыпламатычных адносін паміж Ізраілем і СССР у сувязі з Шасьцідзённай вайной абеліск застаўся няскончаным. У 2011 годзе помнік быў адноўлены намаганьнямі сярэдняй школы і сельсавета Воўпы з надпісам на беларускай мове: «Тут пахаваныя 60 габрэяў з Воўпы, якія загінулі ад рук нацыстаў» з зоркай Давіда.