Плянэтарная туманнасьць

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Туманнасьць Катовае Вока (NGC 6543) — унутраная вобласьць, выява ў псэўдаколеры (чырвоны — Hα; сіні — нэўтральны тлен, 630 нм; зялёны — іянізаваны азот, 658,4 нм).

Плянэтарная туманнасьць — астранамічны аб’ект, які складаецца з іянізаванай газавай абалонкі і цэнтральнай зоркі, белага карліка. Плянэтарныя туманнасьці ўтвараюцца ў час выбрасу слаёў (абалонак) чырвоных гігантаў і звышгігантаў з масай 2,5—8 сонечных на завяршальнай стадыі іх эвалюцыі. Плянэтарная туманнасьць — хуткапрацякальная (па астранамічным меркам) зьява, якая цягнецца хіба некалькі дзясяткаў тысячаў гадоў, параўноўваючы з працягласьцю жыцьця зоркі-продка ў некалькі мільярдаў гадоў. Цяпер вядома каля 1500 плянэтарных туманнасьцяў, якія знаходзяцца ў нашай галяктыцы.

Працэс утварэньня плянэтарных туманнасьцяў, нароўні з выбліскам звышновых, грае істотную ролю ў хімічнай эвалюцыі галяктык, выкідваючы ў міжзорнае асяродзьдзе матэрыял, узбагачаны цяжкімі элемэнтамі — прадуктамі зорнага нуклеасынтэзу (у астраноміі цяжкімі разглядаюцца ўсе элемэнты, акрамя прадуктаў першаснага нуклеасынтэзу Вялікага выбуху — вадароду і гелю — напрыклад, вуглярод, азот, тлен і вапень).

У апошнія гады з дапамогай здымкаў, атрыманых касьмічным тэлескопам «Габл», атрымалася выявіць, што многія плянэтарныя туманнасьці маюць вельмі складаную і своеасаблівую структуру. Нягледзячы на тое, што прыблізна пятая частка зь іх мае калясфэрычную форму, большасьць не валодае якой бы то ні было сфэрычнай сымэтрыяй. Мэханізмы, якія падтрымліваюць утварэньне такой разнастайнасьці формаў, застаюцца на сёняшні дзень ня выяўленымі. Мяркуецца, што істотную ролю ў гэтым могуць граць узаемадзеяньне зорнага ветру і падвойных зорак, магнітнага поля і міжзорнага асяродзьдзя.

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Аллер Л., Лиллер У. Планетарные туманности. — М.: Мир, 1971.
  • Костякова Е. Б. Физика планетарных туманностей. — М.: Наука, 1982.
  • Потташ С. Р. Планетарные туманности. — М.: Мир, 1987.
  • Гурзадян Г. А. Планетарные туманности: Физика. Динамика / Рос. акад. наук. — М.: Наука, 1993. — 751 с. — ISBN 5-02-000293-3