Берасьцечка (Гомельская вобласьць)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Берасьцечка
лац. Bieraściečka
Дата заснаваньня: перад 1840 годам
Былая назва: варыянты: Берастэчка, Берасьцечак; Рацлавіца альбо Раславіца
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Хвойніцкі
Сельсавет: Паселіцкі
Насельніцтва: 0 чал.
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2346
СААТА: 3254836006
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 51°50′35″ пн. ш. 30°1′27″ у. д. / 51.84306° пн. ш. 30.02417° у. д. / 51.84306; 30.02417Каардынаты: 51°50′35″ пн. ш. 30°1′27″ у. д. / 51.84306° пн. ш. 30.02417° у. д. / 51.84306; 30.02417
Берасьцечка на мапе Беларусі ±
Берасьцечка
Берасьцечка
Берасьцечка
Берасьцечка
Берасьцечка
Берасьцечка

Берасьце́чка (Берастэчка, Берасьце́чак)[1] — былая вёска ў Беларусі, уваходзіла у склад Паселіцкага сельсавету Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці.

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па аналёгіі з тапонімам Берасьце назва паселішча Берасьцечка слушна выводзіць ад слова бе́раст (бе́расьць), якое азначае расьліну[2] зь сямейства вязавых (ільмавых). Падобныя назвы маглі паходзць таксама ад слова бяроста — 'бярозавая кара'[3]. У такой раўніннай мясьціне ў мінулым, напэўна, расьлі гаі зь лісьцявых дрэваў. Нездарма ж непадалёку паўстала вядомае яшчэ з 1512 году сяло Лісьцьвін.

Магчыма, самое наданьне назвы гэтаму, адносна позьняму паселішчу на ўскрайку Хвойніцкіх добраў, памежнаму з угодзьдзямі Рудакоўскага маёнтку паноў Аскеркаў, абумоўлена было воляй Караля Прозара. Патрыёт Рэчы Паспалітай цяжка перажываў страту Айчызнай непадлегласьці, дзеля чаго называў свае новыя фальваркі ў гонар вялікіх перамог і гераічных супрацьстаянняў як з айчыннай, так і сусьветнай гісторыі – Тэрмапілы, Маратон, Аркадзія (акрамя ўсяго, – краіна мірных і шчасьлівых пастухоў) ды інш. Перамога пад валынскім Берастэчкам войскаў караля Яна Казімера над казакамі гетмана Багдана Хмяльніцкага ўлетку 1649 году ці не натхніла абознага да чарговай мэмарыялізацыі? Урэшце, К. Прозар ініцыяваў перайменаваньне Берасьцечка ў Рацлавіцы (Рацлавіцу/Раславіцу)[4] на памяць слаўнай перамогі паўстанцаў Тадэвуша Касьцюшкі ў красавіку 1794 году. Пэўны час абедзьве назвы ў штодзённым ужытку суіснавалі, хоць на мапах усяго XIX і пачатку XX ст. Берасьцечка не пазначанае.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Расейская імпэрыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Невялічкая вёска Раславіца на мапе А. Фіцінгофа 1846 г.

Найбольш раньнія на сёньняшні дзень зьвесткі пра Берасьцечка сустрэтыя ў мэтрычных кнігах Астраглядавіцкага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, пачынаючы з 1840 году[5]. Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Стралічаўскі. У складзе апошняга — вёска Раславіца з 8 дварамі. Прозьвішчы жыхароў — Сабадаш, Курэнь, Аўдзеенка, Прышчэп, Бурак, Кананок, Сушчанка[6]. Прынамсі, Сабадашы, Курэні, згодна з касьцёльнымі запісамі, жылі і ў Берасьцечку, а нябожчыкаў сваіх хавалі на могілках вёскі Валокі. Раславіца ўпершыню паказана на вайскова-тапаграфічнай мапе Менскай губэрні 1846 году, складзенай пад кіраўніцтвам генэрала А. Фіцінгофа.

Фальварак і вёска Раславіца (Берасьцечка) з 9 дварамі на мапе Ф. Ф. Шубэрта. Другая палова XIX ст.

У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 16 жыхароў мужчынскага і 14 жаночага полу вёскі Берасьцечак былі парафіянамі касьцёлу ў Астраглядах[7].

У парэформавы пэрыяд паселішча належала да Хвойніцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. Паводле матэрыялаў Хвойніцкага раённага краязнаўчага музэя, сабраных яго заснавальнікам і першым дырэктарам Аляксандрам Зелянкоўскім (1921 — 1997)[a], у 1869 годзе былі складзеныя выкупныя акты на ўчасткі зямлі, якімі карысталіся былыя вольныя людзі другога разраду[b] аколіцы Раславіца усяго 10 гаспадароў. Адзін зь іх, напрыклад, Станіслаў Куліцкі жадаў выкупіць 28 дзесяцін. На пачатак 1870 году маецца зьвестка пра засьценак Берасьцечка на землях Хвойніцкага маёнтку паноў Прозараў, у якім жылі 27 аднадворцаў[c], парафіяне Астраглядаўскага касьцёлу, прыпісаныя да воласьці[9]. У касьцёльных кнігах за 1876 год паселішча называнае як Раславіцай, гэтак і Берасьцечкам. У абодвух выпадках жыхары-мужчыны — Куліцкія, Шацілы[d], іхныя жонкі — з Шацілаў, Вайцяхоўскіх, Цішкевічаў[12][e].

Зьвестка пра фальваркі Рацлавіца і Берасьцечка ў 1887 г.

У 1887 годзе, калі абцяжараны даўгамі маёнтак Хвойнікі Канстанціна Прозара быў прададзены расейскім купцам з Арлоўскай губэрні, карачаўскаму Міхаілу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Курындзіну, па дамоленасьці бакоў, на грунтах фальварку Рацлавіца створаны і фальварак Берасьцечка[f][13].

Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў наяўнасьць у Берасьцечку 18 двароў з 126 жыхарамі[14]. Але даведнік 1909 году паведамляе, што ў аколіцы Берасьцечка Хвойніцкай воласьці налічвалася 14 двароў і 43 жыхары. Сказана таксама пра аднадворны хутар (фальварак?) Раславіца з 32 жыхарамі[15][g].

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Берасьцечка ў складзе Хвойніцкай воласьці, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[16].

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР. Згодна з дакумэнтам «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Берасьцечку працавала польская школа першай ступені адпаведна з 16 і з 34 вучнямі[17]. На 1925/26 навучальны год у вёсцы працягвала дзейнічаць 3-х класная школа I ступені[18]. У чэрвені-ліпені 1926 году мясцовы настаўнік Фідэльскі абвінавачваўся ў рэгілійнай прапагадзе, то бо выразаў драўляныя настольныя крыжы, меншыя крыжыкі і іконкі, прапаноўваў верным школьнае памяшканьне для маёвых набажэнстваў, за што быў звольнены[19].

Берасьцечка з 39 дварамі на мапе РККА 1924-26 гг.

Ад 8 сьнежня 1926 году Берасьцечка — у складзе Паселіцкага сельсавету Хвойніцкага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай акругі БССР. У запісцы пад назвай «Сведения о польских населённых пунктах Гомельского округа», пазначанай 1929 годам, паведамляецца, што ў названай аколіцы было 38 двароў, 189 жыхароў, 96 % зь якіх складалі каталіцкія альбо «польскія» сем’і. Згодна з «Арыентыровачным плянам калектывізацыі польскіх вёсак на Гомельшчыне 1929/1930 году», у Берастэчку[h] меркавалася арганізаваць калгас, машыннае, малочнае і жывёлагадоўчае таварыствы[20]. Тады ж бальшавіцкія ўлады ўзмацнілі барацьбу зь вернікамі. Паводле старшыні антыкаталіцкай секцыі Гомельскай акругі Мінейкі, у Берастэчку, як і ў Храпкаве, існаваў падпольны сход[i], удзельнікі якога выступалі супраць калектывізацыі[19]. У 1931 годзе быў створаны калгас імя Пятра Войкава, працавала кузьня. З 20 лютага 1938 году Берасьцечка — у Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

У гады Вялікай Айчыннай вайны 20 жыхароў вёскі Берасьцечак загінулі і прапалі бязь вестак на франтах[21].

З 8 студзеня 1954 года вёска — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года ў Берасьцечку налічваўся 151 жыхар; у складзе калгасу «Сьвітаньне» з цэнтральнай сядзібай у вёсцы Паселічы[14].

У 2018 годзе вёска скасавана[22].

Насельніцтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • 2004 год — 3 двары, 5 жыхароў
  • 2009 год — 3 жыхары

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Пра А. М. Зелянкоўскага гл.: [8]
  2. ^ Да вольных людзей указам расейскага імпэратара Мікалая I ад 01. 08. 1857 г. былі залічаныя аднадворцы, якія жылі на панскіх землях. Другі разрад азначаў, што сваёй зямлі яны пазбавіліся яшчэ да таго часу.
  3. ^ А. М. Зелянкоўскі на 26 сакавіка 1868 г. паведаміў пра 27 аднадворцаў, але не Берасьцечка, а Раславіцы.
  4. ^ Людзі з гэткімі прозьвішчамі ў дарэформавыя часы жылі ў засьценку, аднайменным з суседняй вёскай Высокае, што месьцілася на землях паноў Ракіцкіх, а пазьней Аскеркаў.. Аднак, надалей той засьценак ужо ня згадваўся, але неяк зьявіўся засьценак Берасьцечка, неафіцыйна тутэйшымі жыхарамі называны таксама Раславіцай. Чаму так, а не славутай Рацлавіцай (Рацлавіцамі) у свой час патлумачыў Чэслаў Пяткевіч[10][11].
  5. ^ Куды падзеліся ранейшыя жыхары? Імаверна, напярэдадні рэформаў Прозары вярнулі іх да вёсак Валокі і Малішаў, адуль перасялілі пры заснаваньні Берасьцечка/Раславіцы.
  6. ^ Знайшлі гэткі спосаб разьвязаньня праблемы, пакупнікоў бо — двое.
  7. ^ Напэўна, частка сямей перамясьцілася ў аколіцу Лісьцьвін, у якой менавіта ў гэты час назіраўся значны прырост двароў і людзей.
  8. ^ Так запісанана ў арыгінале дакумэнту.
  9. ^ Па гэтай справе яшчэ і ў 1956 годзе сьледчы УКДБ па Гомельскай вобласьці дапытваў жыхара Берасьцечка Нарцыза Куліцкага, 1884 г. н., хоць тады ўжо вялося пра «сборища верующих католиков в м. Хойники»[19].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
  2. ^ Жураўскі А. Старадаўнія назвы гарадоў Беларусі // Навіны Беларускай акадэміі. № 31 (660), 14 жніўня 1992. С. 3—5
  3. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 36
  4. ^ Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 314
  5. ^ Да прыкладу: НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 1. А. 101адв. Спр. 3. А. 4, 61адв.-62, 66, 82адв.
  6. ^ НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 25адв.-27
  7. ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382
  8. ^ Клаўдзія Босак. Нязгасны прамень святла
  9. ^ Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69
  10. ^ Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. – Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 251
  11. ^ С. Бельскі. Вёскі — гэта людзі...
  12. ^ НГАБ. Ф. 1115. Воп. 1. Спр. 42. А. 142адв.-145адв., 148адв., 151адв.
  13. ^ Выпись из крепостной Минского Нотариального Архива. Книга по Речицкому уезду за 1887 год. № 18. С. 87 – 98. № 15
  14. ^ а б Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6. С. 433
  15. ^ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 9, 172
  16. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85
  17. ^ Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці (далей: ДАГВ). Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19
  18. ^ ДАГВ. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 119. А. 344адв.
  19. ^ а б в Андрей Лебедев, Виктор Пичуков, кс. Славомир Лясковски. Костёл на Гомельщине (20 – 30-е годы XX в.). – Варшава– Люблин– Гомель: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009. C. 135 – 137, 269 – 270, 340
  20. ^ Пичуков В. П., Старовойтов М. И. Гомельщина многонациональная (20 — 30 е гг. XX в.). Выпуск I. — Гомель, 1999. С. 213, 214
  21. ^ Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 256
  22. ^ Решение Хойникского районного Совета депутатов от 15 ноября 2018 г. № 33 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Хойникского района(недаступная спасылка)

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Берасьцечка_(Гомельская_вобласьць)&oldid=2416518»