Вук Караджыч

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Вук Караджыч
па-сэрбску (кірыліцай): Вук Стефановић Караџић
па-сэрбску (лацінкай): Vuk Stefanović Karadžić
Дата нараджэньня 26 кастрычніка (6 лістапада) 1787[1][2]
Месца нараджэньня
Дата сьмерці 26 студзеня 1864(1864-01-26)[1][2][4] (76 гадоў) або 7 лютага 1864(1864-02-07)[3] (76 гадоў)
Месца сьмерці
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак мовазнаўца, гісторык, перакладнік, пісьменьнік, перакладнік Бібліі, дыплямат, зьбіральнік казак, антраполяг, філёляг, этнограф, фальклярыст
Навуковая сфэра мовазнаўства, фальклярыстыка і этнаграфія
Месца працы
Дзеці Міна Караджыч[d] і Dimitrije Karadžić[d]

Вук Стэфанавіч Караджыч (па-сэрбску: Вук Стефановић Караџић; 7 лістапада 1787 — 7 лютага 1864) — сэрбскі мовазнаўца, рэфарматар сэрбскай мовы.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзіўся ў Тршычы. Адукацыю атрымліваў у Лозьніцы, а пасьля ў кляштары. Але бацька хутка вярнуў яго дадому, бо ў кляштары ён болей займаўся гаспадаркай, чым вучыўся. Вучыцца ў гімназіі ў Пэтрыне. Пазьней вучыцца ў Бялградзе. У хуткім часе захворвае і ад’язджае на лекаваньне ў Пэшт. Падчас знаходжаньня ў Вене знаёміцца зь Ернэем Капітарам, які дапамагае яму ажыцьцяўляць заплянаванае. Там Караджыч пачаў працу па рэфармаваньні мовы і правапісу і ўвядзеньні народнай мовы ў мастацкую творчасьць. Праз забарону друкавацца ў Сэрбіі і Аўстрыйскай імпэрыі зьяжджае ў Расею, дзе мае магчымасьць працаваць. Пахаваны ў Вене, прах перавезены ў Белград.

Філялягічныя працы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У першай палове 19 стагодзьдзя Вук Караджыч з дапамогай вядучых тагачасных філёлягаў (у тым ліку братоў Грым) і аўстрыйскай улады, якую прадстаўляў Ернэй Капітар, рэфармаваў сэрбскі правапіс. Працы Караджыча, сярод якіх першае (1818) і другое пашыранае (1852) выданьні сэрбскага слоўніка, пераклад Новага запавету (1847), заклалі падмурак сучаснай стандартнай сэрбскай мовы, а таксама значна паўплывалі на фармаваньне сучаснай стандратнай харвацкай мовы.

Вук Караджыч намагаўся наблізіць літаратурную мову да народнай, настойваў на прыманьні ў літаратурную мову народных элемэнтаў. Прапанаваў перарваць традыцыю пісьмовага маўленьня, якое ня мае апірышча ў народнай гаворцы, заснаваць новую літаратурную норму на базе жывой мовы. Намагаўся ачысьціць сэрбскую мову ад царкоўнаславянізмаў як ненатуральных элемэнтаў, а базай зрабіць новаштокаўскія дыялекты.

Рэформа кірыліцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З стараславянскай азбукі Караджыч пераняў 24 літары:

А а Б б В в Г г Д д Е е Ж ж З з
И и К к Л л М м Н н О о П п Р р
С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш

Да іх дадаў: Ј ј, Љ љ, Њ њ, Ћ ћ, Ђ ђ і Џ џ

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б в Половинкин И. Караджич, Вук (рас.) // Энциклопедический словарьСПб: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XIV. — С. 421—424.
  2. ^ а б в г Кравцов Н. И. Караджич // Краткая литературная энциклопедия (рас.)Москва: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3.
  3. ^ а б в http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/karadzic-wuk-stefanovic/
  4. ^ Brozović D., Ladan T. Vuk Stefanović Karadžić // Hrvatska enciklopedija (харв.)LZMK, 1999. — 9272 с. — ISBN 978-953-6036-31-8
  5. ^ Караджич Вук Стефанович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вук Караджычсховішча мультымэдыйных матэрыялаў