Тэўда (імя)

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Тэўда
лац. Teŭda
Teudo
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы) Тэўт, Тэўць, Тоўт, Тоўць, Доўт, Доўць, Доўда, Толт, Долт
Зьвязаныя імёны Тоўт, Тыдзіка, Таўціл, Дудан / Таўтэн, Таўбут, Тоўтвал, Дывалт, Таўтвід, Таўтвіл, Таўтвін, Тоўтэр, Доўтарт, Таўтгіл, Таўтгін, Таўгінт, Таўтгерд, Тыдман, Таўтмін, Тыдрых
Бутаўт, Вітаўт, Войштаўт, Гастаўт, Гетаўт, Гінтаўт, Застаўд, Контаўт, Мінтаўт, Монтаўт, Нартаўт, Ратаўт, Рымтаўт, Ятаўт
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Тэўда»

Тэўда, Тэўт (Тэўць), Тоўт (Толт, Тоўць), Доўда (Даўда), Доўт (Долт, Доўць) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Тэўда, Дэўда або Тэўта, пазьней Тэўт або Дэўт, Таўт або Даўт, Тыт або Дыт (Theudo, Theuto, Teudo, Deuda, Teuto, Teuth[1], Deut, Taut, Daut[2], Tiedt, Ditt) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) паходзіць ад гоцкага þiuda[4], германскага þeudo[5] 'род, народ'[6]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Тыдзіка (Тоўтык, Тытэйка, Тэтэйка), Таўтыл, Таўбут (Табут, Цябот, Цебут), Тоўтвал, Дывалт (Тывульт), Таўтвід (Таўдвід), Таўцівіл (Тэўтывіл, Таўдвіл, Даўдвіл), Таўтвін, Тоўтэр (Тытар), Доўтарт, Таўцігін (Таўдзікін, Таўдгін, Таўткін), Таўцігіл, Таўгінт (Таўтгінт), Таўцігерд (Тэўтыгерд), Тыдман (Дытман), Тыдрых (Тыдрык, Дытрых, Дыдрых, Дыдрык, Дзітрык). Адзначаліся германскія імёны Theodicho (Thiediko, Tetiko), Teutilo, Teubod (Thiabod), Teodwal, Diewald (Teutald), Teutwidis, Theudowills (Theowilh), Teutwin, Theuter (Thiether), Deutert (Dautert), Deutgen (Duethekin), Theudigilius, Theogint, Teutgerdis, Tiedmann (Ditman), Thidrich (Ditricus).

Адпаведнасьць імя Тоўт германскаму імю Theudo сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[7].

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскіх імёнаў Dedo (Ditus), Dedel (Dytyl), Dytusz, Teobald (Tybald), Tader (Deder, Dyter), Detleb, Detmar (Dzietmar), Teodricus (Teodericus, Thedricus, Ditrich, Dzidrzych), Teodaldi (Tedaldi)[8], Detwig, Detwin (Dytwin)[9], Kustołt[10], Lindetold[11].

У Прусіі бытавалі імёны Thawte (1357 год)[12], Tidiko / Tydeko / Tydeke / Tawtike[a] (1343, 1363, 1370 і 1409 гады)[14], Tautenne[b] (1391 год)[12], Tawdot[c] (1402 год)[12], Daugis[d] (1344 год)[21], Thideric[e] (1361 год)[23], Tawtewille / Teutewil / Tautewille[f] (1360, 1363 і 1379 гады)[25][12].

У Курляндыі ўпамінаўся водца Toutegode[g] (1320 год)[27].

У Польшчы адзначаюцца прозьвішчы Даўда (Dauda, Dawda, Dawdo), Доўда (Dowda, Dowdo) і Тоўт (Towt)[28].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: velde Daudiske (31 траўня 1380 году)[29]; чоловеков… а Довтя (9 лістапада 1449 году)[30]; в Еишишскомъ повете в бояр, въ Янъка а въ Довътя Доцевичов (8 чэрвеня 1495 году)[31]; въ Еишишъском повете… а в Миколая а въ Янка а у Венслава Товтовичовъ (11 траўня 1501 году)[32]; в Мокреци чотыри чоловеки… а Якуб Толтовичь (1509 год)[33]; люди в Новгородском повете… Ромашка а Юшка Довтевичов (24 красавіка 1514 году)[34]; светковъ… а Белюна Довтевича (чэрвень 1514 году)[35]; на десятника Ейшишского на Товтя Монвиловича (каля 1514 году)[36]; подле ею Товтовичовъ (1516 год)[37]; бояре ковеньские… Довть Миколаевич (15 студзеня 1524 году)[38]; Мац Товтовичъ (1528 год)[39]; Янко Довтович (1533—1535 гады)[40]; въ пенезяхъ Говена Тевтевича и отъ брата его Тютейка (26 ліпеня 1541 году)[41]; Петко Товтовичъ (12 лютага 1555 году)[42]; въ селе Ляховичохъ пять дворищъ… Тевтовское (3 сакавіка 1558 году)[43]; Bałtromiej Tawt (1621 год)[44]; Волоцъко Талденко… Гаврило Толда… Климъ Толда… Юхим Тавтенъко… Миско Талда (1649 год)[45]; Dołtowicz Marjan (20 траўня 1678 году)[46]; панъ Станиславъ Товтовичъ (23 кастрычніка 1691 году)[47]; Michael Dowda (5 лістапада 1713 году)[48]; Lucia Dowdowna (23 кастрычніка 1718 году)[49]; Joannes Dawda (1 чэрвеня 1788 году)[50]; Bartłomiey Dełtowicz (1794 год)[51][h].

Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Таўтовічы і Таўцевічы — літоўскія шляхецкія роды[63].

Тэўты (Teuto) гербу Даліва — шляхецкі род Рэчы Паспалітай[64].

На гістарычнай Лідчыне існуе вёска Тоўцішкі, на гістарычнай Віцебшчыне — Дольдзева, у гістарычнай Прусіі — Даўдэн і Талты.

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Theodicho (Thiediko)[13]
  2. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Teudin[15]
  3. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Teudotis[16] (Teudatus[17], Theudat[18], Theutadus, Teodatus[19])
  4. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Teugis[20]
  5. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Thiederic[22]
  6. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Theudowills[24]
  7. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Theudigotho[26]
  8. ^ Таксама:
    • Стоўт (параўн.: Dawid Żminigajło Jawgiel, т. б. z Minigajła[52]): Роджеи Стовтовичъ (1528 год)[53];
    • Даўтун (адзначалася старажытнае германскае імя Deotuni[54]): Dautuny (1744 год)[55];
    • Таўтвойша (адзначалася старажытнае германскае імя Teudois[56]): Довбор Товтвоишовичъ (1528 год)[57];
    • Даўстан (адзначалася старажытнае германскае імя Theozstein[58]): у 1599 годзе ўпаміналася пустаўшчына Даўстаневічы ў Вількамірскім павеце[59]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Kapff R. Deutsche Vornamen: mit den von ihnen abstammenden Geschlechtsnamen sprachlich erläutert. — Nürtingen am Neckar, 1889. S. 81.
  2. ^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 1971. S. 232.
  3. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1410—1412.
  4. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 209.
  5. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
  6. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
  7. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
  8. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 584.
  9. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 34.
  10. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 346.
  11. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 161.
  12. ^ а б в г Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 104.
  13. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1413.
  14. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 104—105.
  15. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1414.
  16. ^ Anhang 3 Wörterbuch der gotischen Namen // Köbler G. Gotisches Wörterbuch. — Leiden — Köln, 1989.
  17. ^ Bruckner W. Die Sprache der Langobarden. — Strassburg, 1895. S. 309.
  18. ^ Schonfeld M. Wörterbuch der altgermanischen personen-und völkernamen. — Heidelberg, 1911. S. 227.
  19. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 68.
  20. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1431.
  21. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 23.
  22. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1447.
  23. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 105.
  24. ^ Gamillscheg E. Romania Germanica. Bd. 3: Die Burgunder, Schlußwort. — Berlin und Leipzig, 1936. S. 152.
  25. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 725.
  26. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1430.
  27. ^ Švābe A. Latvia on the Baltic Sea. — Hanau, 1947. P. 26.
  28. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 87—88, 94, 331.
  29. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 728.
  30. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 66.
  31. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 111.
  32. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 265.
  33. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 8 (1499—1514). — Vilnius, 1995. P. 334.
  34. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 145.
  35. ^ Литовская метрика. Т. 1. — Петербург, 1903. С. 155.
  36. ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 157.
  37. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 7. Акты Городненского гродского суда. — Вильна, 1874. С. 5.
  38. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 224 (4) (1522—1530). — Vilnius, 1997. P. 98.
  39. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 160.
  40. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 30.
  41. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. С. 380.
  42. ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. С. 187.
  43. ^ Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом княжестве Литовском, с присовокуплением грамот и привилеев. — Вильна, 1867.С. 123.
  44. ^ Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r. — Warszawa, 2015. S. 66.
  45. ^ Реєстр Війська Запорозького 1649 року. — К., 1995. С. 90, 330, 349—350, 400.
  46. ^ Kłapkowski W. Konwent Dominikanów w Sejnach // Ateneum wileńskie. R. 13, z. 2. — Wilno, 1938. S. 91 (159).
  47. ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. С. 145.
  48. ^ Stakliškių Švč. Trejybės bažnyčia, 1711—1715 m. jungtuvių įrašai, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  49. ^ Stakliškių Švč. Trejybės bažnyčia, 1716—1719 m. jungtuvių įrašai, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  50. ^ Stakliškių Švč. Trejybės bažnyčia, 1787—1790 m. jungtuvių įrašai, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  51. ^ Ragauskaitė A. Kėdainiečių vyrų įvardijimo tendencijos XVIII a. Kėdainių istorijos šaltiniuose // Baltu filoloģija. T. 31, nr. 1, 2022. P. 82.
  52. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 303, 443.
  53. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 168.
  54. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1415.
  55. ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  56. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1453.
  57. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 76.
  58. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1454.
  59. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 6. ― Вильна, 1908. С. 109.
  60. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 4. ― Вильна, 1905. С. 1.
  61. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 53.
  62. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 6. ― Вильна, 1908. С. 84.
  63. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Т, Згуртаваньне беларускай шляхты
  64. ^ Gajl T. Herby Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow. — Gdańsk, 2003. S. 316.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Тэўда_(імя)&oldid=2507183»