Касьцёл Сьвятога Тадэвуша (Прывалкі)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Тадэвуша
Касьцёл Сьвятога Тадэвуша
Краіна	Беларусь
Вёска	Прывалкі
Каардынаты	53°56′45.59″ пн. ш. 23°55′21.30″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятога Тадэвуша на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Тадэвуша
Касьцёл Сьвятога Тадэвуша на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Тадэвуша — помнік архітэктуры першай чвэрці XX ст. у Прывалках. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка. Дзейнічае. Твор драўлянай архітэктуры нэаготыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Стары касьцёл, каля 1900 г.

Вялікае Княства Літоўскае

Першы драўляны касьцёл у Прывалках збудавалі ў 1609 годзе з фундацыі караля і вялікага князя Жыгімонта Вазы. У 1777 годзе князь Францішак Ксавэры Агінскі, уладальнік маёнтку, аднавіў стары драўляны касьцёл.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Прывалкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзейнічаць. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1866 годзе расейскія ўлады зачынілі касьцёл, а ў 1869 годзе перадалі яго ў валоданьне Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царкве).

У 1913 годзе будынак касьцёла, які доўгі час стаяў зачынены і струхнеў, перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду, у якой адбылося толькі адно набажэнства. За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе касьцёл згарэў.

Найноўшы час

У 1918—1919 гадох мясцовыя каталікі збудавалі новы драўляны касьцёл. 16 ліпеня 1920 году яго кансэкраваў ксёндз Францішак Бернат. У 1962 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл, будынак якога занядбалі. У 1990 годзе касьцёл вярнулі каталікам.

Архітэктура

Касьцёл з боку апсыды

Помнік драўлянай архітэктуры нэаготыкі. Гэта магутны прастакутны ў пляне аб’ём, алтарную групу якога складаюць бакавыя крылы трансэпта і 5-гранная апсыда. Над фасадам узвышаюцца высокія 4-гранныя вежы-званіцы зь сьпічастымі шпілямі, паміж якімі трыкутны франтон на прастакутным атыку. На званіцы два званы: стары з датай «1870» і новы, 1996 году. Сьпічастымі трыкутнымі франтонамі завяршаюцца крылы трансэпта. Бакавыя сьцены праразаюцца высокімі стральчатымі аконнымі праёмамі і ўмацоўваюцца ў прасьценках брусамі-сьцяжкамі.

Унутраная прастора перакрываецца пад­шыўной стольлю, роўнай уздоўж бакавых сьцен і паўцыліндрычнай у цэнтры. У інтэр’еры тры нэабарокавыя алтары, аптычна намаляваныя на сьценах. У першым ярусе галоўнага алтара Маці Божая зь Дзіцяткам Езус, у другім — трыфорыюм з выявамі Сьвятога Аўгустына, Сьвятога Францішка і Сьвятога Казімера, на конхавым скляпеньні апсыды — сюжэт Перамяненьня Пана. Вокны прэзьбітэрыюму атачаюць выявы Сьвятых Яна Хрысьціцеля і Сымона (налева), а таксама Сьвятых Тадэвуша і Марка Эвангеліста. Над вокнамі надпіс «Pod Twoją obronę ucekamy sіę». Бакавыя алтары 2-ярусныя: левы прысьвячаецца Сьвятому Язэпу (наверсе абраз Сьвятога Антонія), правы — Укрыжаваньню, наверсе абраз Сьвятой Ганны. Над нартэксам месьцяцца балькон арганных хораў, які абапіраецца на дзьве калёны.

Літаратура

• Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  413В000203

• Касьцёл Сьвятога Тадэвуша ў Прывалках, Radzima.org