Груган (Сыракомля)
| Груган | |
| па-польску: Kruk | |
| Жанр: | Верш Баляда |
|---|---|
| Аўтар: | Уладзіслаў Сыракомля |
| Мова арыгіналу: | польская |
| Год напісаньня: | 1854 |
| Пераклад на беларускую: | 1909 |
| Перакладчык: | Янка Купала, Гальяш Леўчык |
 Вікікрыніцы зьмяшчаюць поўны тэкст гэтага твору | |
«Груга́н» (па-польску: Kruk) — верш (баляда)[1] Уладзіслава Сыракомлі на фальклёрны матыў.
Твор быў напісаны ў 1854 г. і пазначаны аўтарам як «літоўская песенька» (па-польску: Piosnka litewska)[2].
Рукапіс верша «Груган» разам з «Гутаркай старога дзеда» ўвайшоў у падборку агітацыйнай літаратуры, якая назапашвалася ў менскай кватэры Л. Шышкі, удавы надворнага саветніка[3].
Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Уладзімір Вільчынскі ўзводзіць верш да летувіскай песьні «Варнас» (па-летувіску: Varnas), на ягоную думку, Сыракомля азнаёміўся з гэтым творам у перакладзе свайго прыяцеля Язэпа Крашэўскага, бо сам летувіскай ня ведаў. Але, як адзначае Ўладзімер Мархель, асобныя варыянты гэтай песьні бытавалі і ў Беларусі як паказьнік шырокай міграцыі фальклёрных вобразаў[3]. Да таго ж беларускі дасьледнік заўважае, што Сыракомля пакінуў вельмі мала твораў, тэматычна зьвязаных з этнаграфічнай Летувай[4].
З. Суслаў прызнае вэрсію пра беларускае паходжаньне матываў верша няслушным, бо няма такіх твораў у зборніку балядаў, выдадзеным Інстытутам мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру. Але ён адзначае падобны матыў («птушка апавядае весткі з бою альбо паведамляе пра нечы скон») у сэрбскім і харвацкім фальклёры[2]. Напрыклад, такі матыў ёсьць у песьні Косаўскага цыклю «Сьмерць маці Югавічаў» (па-сэрбску: Смрт мајке Југовића)[5]. У сярэдзіне XIX ст. сэрбскія эпічныя песьні былі папулярныя, на польскую мову іх перакладалі Казімер Брадзінскі, Раман Зморскі і Язэп Залескі. Таму, на думку навукоўца, Сыракомля мог чытаць сэрбскія ўзоры і пісаць на іхнія матывы[5].
Падобныя матывы былі таксама зафіксаваныя ў сібірскіх губэрнях Расеі і напрыкарпацкіх землях Украіны[6].
Пераклады[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
На беларускую мову гэты верш перакладаў Янка Купала (1908—1909)[7]. Пазьней гэта рабіў Гальяш Леўчык, але пры жыцьці не апублікаваў (упершыню «Доля і хлеб», 1980). На расейскую мову верш пераклаў Марк Жываў[8].
У культуры[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
У 1865 годзе Аўгуст Радван паклаў верш на музыку[9][10].
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў (бел.). — 2007. — С. 197.
- ^ а б Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў (бел.). — 2007. — С. 198.
- ^ а б Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — 1983. — С. 51.
- ^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — 1983. — С. 51.
- ^ а б Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў (бел.). — 2007. — С. 199.
- ^ Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў (бел.). — 2007. — С. 200.
- ^ Купала, Я. Поўны збор твораў у 9 тамах. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1996. — Т. 2. — С. 223-224. — 342 с. — ISBN 5-340-01335-9
- ^ Кондратович, Л. Избранные произведения: перевод с польского. — Москва: Государственное издательство художественной литературы, 1953. — С. 43-44. — 293 с.
- ^ Radwan, A., Syrokomla, Wł. Kruk: piosnka litewska. — Warszawa: G. Sennewald, 1865. — 7 с.
- ^ Выкананьне песні ў Facebook
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — Мінск: Навука і тэхніка, 1983. — 192 с.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Суслаў, З. Матыў «гругана-вестуна» ў фальклоры сербаў, літоўцаў і ўсходніх славянаў (бел.). — Минск: БГУ, 2007. — С. 196-200.
| |||||||||||||||||||||||||||||
._%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%BA_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_(%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BB%D1%8F)_(M._Fajans,_1851-63).jpg)