Кейданы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Кейданы
лац. Kiejdany
лет. Kėdainiai
Кейданы
Герб Кейданаў
Першыя згадкі: 1372
Горад з: 1590
Краіна: Летува
Павет: Ковенскі
Мэр: Валянтынас Тамуліс[d]
Плошча: 25 км²
Насельніцтва (2017)
колькасьць: 24 177 чал.
шчыльнасьць: 967,08 чал./км²
Часавы пас: UTC+2
летні час: UTC+3
Паштовы індэкс: 57001
Геаграфічныя каардынаты: 55°17′0″ пн. ш. 23°58′0″ у. д. / 55.28333° пн. ш. 23.96667° у. д. / 55.28333; 23.96667Каардынаты: 55°17′0″ пн. ш. 23°58′0″ у. д. / 55.28333° пн. ш. 23.96667° у. д. / 55.28333; 23.96667
Кейданы на мапе Летувы
Кейданы
Кейданы
Кейданы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.kedainiai.lt/

Кейда́ны (лет. Kėdainiai) — места ў Летуве, на рацэ Нявежы. Адміністрацыйны цэнтар Кейданскага раёну Ковенскага павету. Насельніцтва на 2017 год — 24 177 чалавек. Чыгуначная станцыя.

Кейданы — магдэбурскае места гістарычнай Жамойці, якое ў 2003 годзе абвясьцілі часткай афіцыйнага летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція».

Назва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, назва Кейданы паходзіць ад германскага асабовага імя (падобнае імя Χαιδεινοι засьведчыў яшчэ Пталемэй)[1].

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікае Княства Літоўскае[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Упершыню Кейданы ўпамінаюцца ў 1372 годзе ў Лівонскай кроніцы. У XVI—XVII стагодзьдзях яны знаходзіліся ў валоданьні Радзівілаў. З гэтага часу Кейданы сталі буйным цэнтрам кальвінізму ў рэгіёне.

Кракаўскі дакумэнт 1514 году адрозьніваў «ліцьвіна з Горадні» ад «жмудзіна з Кейданаў»[2].

У 1618 годзе Станіслаў Бурневіч, «жыхар места Кейданскага ў Жамойцкай зямлі», падаў цытату па-летувіску «Toi yra walia tawo», якую азначыў як зробленую «па-жамойцку» (польск. «po Żmucku»)[3].

24 красавіка 1648 году Кейданы атрымалі ад караля і вялікага князя Ўладзіслава Вазы Магдэбурскае права і герб. 17 жніўня 1655 году тут склалі унію паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Швэцыяй.

Пад уладай Расейскай імпэрыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Кейданы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі. У 1811—1863 гадох яны знаходзіліся ў валоданьні Гутэн-Чапскім. У час вызвольнага паўстаньня (1830—1831) 29 красавіка 1831 году тут адбылася бітва паміж нерэґулярным аддзелам паўстанцаў пад камандаваньнем Маўрыцыя Прозара з аднаго боку й большай колькасьці расейскіх войск.

У 1862 годзе адзначалася, што рада Кейданскай гімназіі выступіла з прапановай увесьці выкладаньне жамойцкай мовы[4].

Найноўшы час[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 1918 году — у складзе Летувы.

Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 1963 году ў Кейданах працуе хімічны завод «Lifosa», які вырабляе ўгнаеньні.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Schmittlein R. Quatre toponymes germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 1—2, 1949. P. 18.
  2. ^ Urban W. Litwini w Krakowie od końca XIV wieku do roku 1579 // Teki Krakowskie. T. 10, 1999. S. 137.
  3. ^ Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 1. — Chicago, 1960. P. 231.
  4. ^ Замечания на проект устава общеобразовательных учебных заведений и на проект общего плана устройства народных училищ. Ч. 2. — СПб., 1862. С. 365.